مقاله : پدافند غیرعامل و هوشمندسازی

چکیده :

امروزه بحث انرژي از مهمترين مباحث مطرح در تمام كشورهاي جهان در امر زندگی و توسعه به شمار مي‎رود. توسعه اقتصادي و اجتماعي كشورها نه تنها نيازمند مصرف انرژي، بلكه  نيازمند افزايش مصرف آن است. نگاهي به روند مصرف انرژي در كشورهاي در حال توسعه به وضوح نشان مي‎دهد كه هرگونه شتاب در امر توسعه، همزمان با افزايش قابل توجه در ميزان مصرف انرژي بوده است. تا به امروز انرژي مصرفي جهان از منابع مختلف و عمدتاً از منابع فسيلي تأمين شده است. اما مسائل و مشكلات متعدد از جمله محدوديت و پايان‎پذير بودن منابع فسيلي و اثرات زيست‎محيطي ناشي از سوزاندن اين منابع ضرورت صرفه‎‎جويي در مصرف انرژي با بهينه‎سازي مصرف آن و نيز جايگزيني منابع ديگر انرژي بخصوص انرژيهاي تجديدپذير مانند خورشیدی و غیره را آشكار نموده است.

واقعيت آنست كه رشد فزآينده و بي‎رويه مصرف انرژي ، رشد و توسعه اقتصادي جامعه را به نحو نامطلوب و غير قابل قبولي تحت تأثير قرار مي‎دهد. جهت تأمين انرژي مورد نياز و جبران كمبودها، نياز به سرمايه‎گذاري بيشتر در بخش انرژي و واردات تجهيزات و فن‎آوريهاي پيچيده تبديل و انتقال انرژي مي‎باشد. اين امر به طور يقين باعث محدود شدن منابع اقتصادي، سرمايه و ارز مورد نياز ساير بخشهاي اقتصادي شده و روند تأمين و پاسخگويي به تقاضاي ساير كالاهاي اساسي جامعه را با مشكل مواجه خواهد كرد. بنابراين اهميت مساله بحدي است كه تأكيد به صرفه‎جويي و افزايش راندمان در فرآيندهاي توليد و مصرف انرژي را ضروري مي‎سازد. از اینرو هوشمندسازی اماکن و تاسیسات و غیره از ضرورت‌های زندگی کنونی است چراکه پیشرفت فناوری نیز باعث شده تا به سمت تامین و مدیریت انرژی و بهینه سازی از طریق هوشمندسازی حرکت نمایم. بطوریکه در حال حرکت به سوی قراردادن و کنترل انرژی از طریق بستر اینترنت می باشیم که معروف به اینترنت اشیاء (IoT) می‌باشد تا با کنترل هوشمند بتوانیم زندگی راحتی‌تری را فراهم نماییم. البته از نظر ما روزی می آید که همه چیز روی اینترنت و نسل جدیدتر آن مانند بی سیمی و غیره  قرار می گیرید که از آن ما “اینترنت هر چیز”  (IoE) یاد می‌کنیم و مطمئن باشیم که همه چیز هوشمند و مدیریت خواهد شد که ما از آن “مدیریت هوشمندانه  همه چیز” (IMoT) یاد می‌کنیم. بنابراین باید طوری اقدام نماییم که با دنیای مجازی که در پیش رو داریم و ما را به سمت هوشمندسازی و در اختیار گرفتن مدیریت و کنترل می برد؛ تعامل سازنده داشته باشیم تا اعتبار خود که همان انسانیت می باشد را از دست ندهیم و این تنها با تعامل دنیای بشری ما با دنیای واقعی و مجازی امکان پذیر است. از اینرو در این نوشتار سعی شده با مطرح کردن بحث هوشمندسازی و گسترش ان آشنا نماید و سپس به “اینترنت هرچیز” (IoE) توجه بیشتری شود و با اشاره آسیب‌ها و فرصت‌ها نشان دهد که بحث هوشمندسازی (Smart) به سرعت در حال فراگیر شدن می‌باشد و باید هوشمندانه با وضعیت پیش رو برخورد نماییم و از طریق ایده های نوین خود و همگان را مصون بسازیم.

کلید واژه : اینترنت اشیاء ، فضای مجازی ، هوشمند، هوشمندسازی، مدیریت هوشمندانه

نویسندگان : حسن دولت آبادی (امیررها) – مسعود فراهانی

1 – مقدمه

ظهور پدیده ایی به نام اینترنت اشیاء [1] (IoT) یکی از هزاران نتیجه گسترش  اینترنت و صد البته فناوری بی سیم و سامانه میکرالکترومکانیک ها می‌باشد. بطوریکه دیگر از اینترنت اشیاء فقط در صنعت انرزی و صنایع استفاده نمی شود بلکه از آن در تمام زمینه ها استفاده می شود که نمونه بارز آن هوشمندسازی ساختمان [2] (BMS) است. یک سیستم هوشمند ساختمان قادر به مدیریت و کنترل مصرف و بهینه نمودن انرژی می باشد که می توان به قابلیت‌هایی مانند : کنترل روشنایی ، سیستم‌های ایمنی و امنیتی، سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی (تهویه مطبوع) ، کنترل تأسیسات و موتورخانه، سیستم آبیاری ، کنترل آسانسور و بالابرها و …  در یک سیستم هوشمند ساختمان (مسکونی ، ویلایی و سازمانی) اشاره کرد.

اما بنظر ما در حال حاضر رشد و توسعه اینرنت بصورتی در آمده که تمام حوزه ها را در بر گرفته است بطوریکه باعث پیدایش بحث جدید به نام  اینترنت همه چیز[3]  ( IoE) خواهد شد . که هدف آن قرار دادن هر چیزی روی بستر اینترنت است و همین امر باعث پدید آمدن صنعت هوشمندسازی نیز گردیده است چرا که هوشمندسازی برای ساده‌تر کردن، آسانتر نمودن و بهتر شدن برقراری و تعامل فناوری اطلاعات[4]  (IT) با انسان می باشد. بطوریکه در حال حاضر تمام زمینه‌ها مانند: مراکز خرید و فروشگاهی ، کارخانجات تولیدی و صنعتی ، صنعت کشاورزی و دامپروری ، درمان و پزشکی ، صنعت گردشگری ،  صنعت بیمه و بانکداری ، حمل و نقل و امور جاده ایی ، هواشناسی و زمین شناسی ، دانشگاه و بخش‌های آموزشی و مدارس ، خدمات شهری و فنی و مهندسی سازمانها و شرکتها  و …  را در برگرفته است و در حال قرار گرفتن در بستر اینترنت برای خدمات دهی خود می باشند . همین امر نشان می دهد هوشمند سازی[5]  باعث کمک ، سهولت و مدیریت امور گردیده است.

اما نکته بسیار مهم اینست که شاید قرار دادن هر چیزی روی بستر اینترنت کاری ساده باشد اما کنترل و مانیتورینگ (نظارت) آن بدلیل حجم زیاد داده و همچنین سرعت و دقت عملیات و فرامین کاری بسیار سخت و حساسی می‌باشد و این امر زمانی بیشتر خود را نشان می دهد که داده شما با سرمایه و جان انسان ها در ارتباط باشد. لذا پردازش و پایش به موقع داده و اقدام به موقع از ضرورتهای این محصولات و خدمات هوشمند می باشد.

از اینرو استفاده از نرم افزارهای اتوماسیون صنعتی چون اسکادا[6] و … که در طول سالیان گذشته توانسته است بخوبی جواب نیازهای ما را بالخصوص در صنایع مهم بدهد ؛ می تواند با تلفیق با اینترنت به سادگی و سهولت کار و بهره برداری برسد اما کافی نمی باشد و باید جامع همه امورات را در کنار هم دید که پیشنهاد ما ایجاد ساختاری برمبنای مدیریت هوشمندانه همه چیز[7]  (IMoE) می باشد که قادر است به سادگی بر ابزارهای ارتباطی مانند تلفن همراه و غیره نیز استفاده گردد اما دارای هوش مصنوعی[8]  نمی باشد تا اختیار ما در دنیای مجازی قرار گیرد بلکه باید به هوش بشری[9] خودمان متصل باشد تا تصمیم گیری با ما باشد و سامانه‌های هوشمند تنها بتوانند در تصمیم سازی به ما کمک نمایند.

 2 –  هوشمند سازی[10] چیست ؟

امروزه ترکیب مهندسی الکترونیک، مکانیک و کامپیوتر، موجب به وجود آمدن مهندسی جدیدی به نام مکاترونیک شده است که نتیجه صنعتی آن ابزار و فناوری های خودکار (اتوماسیون[11])، هوشمند[12] و نظایر آن شده است. این فناوری‌هوشمند[13] علاوه بر سرعت، دقت و کیفیت را نیز به دنبال دارد و در بسیاری از کارهای حساس استفاده از ابزار خودکار (اتوماسیون) به جای انسان، خطا را به طور چشمگیری کاهش می‌دهد. هوشمند سازی در یک واحد یا کل یک ساختمان از مدیریت نور و گرما تا اعلام و اطفا حریق، ورود و خروج و کنترل تردد و بسیاری موارد دیگر را می تواند شامل گردد. معمولا هوشمند سازی برای اهداف اصلی ذیل به کار می روند .

1 – کنترل ساختمان از هر جای دنیا

2 – تامین آسایش و رفاه

3 – کنترل امنیت و ایمنی

4 – کاهش هزینه ها

5 – کم کردن استهلاک وسایل مصرفی

6 – بهینه سازی و صرفه جویی در مصرف انرژی

7 – قابلیت اطلاع رسانی

8 – افزایش ضریب تجملات

اساس کار سیستم های مدیریتی ابتدا دریافت اطلاعات توسط حسگرها و عملگرها صورت می گیرد . سپس فرمان های دریافتی با فرمان های از قبل تعیین شده توسط کنترل کننده مرکزی پردازش و در نهایت فرمان لازم به دستگاه های مصرفی ارسال می گردد . شایان ذکر است سیستم های مدیریتی با علامت‌های تجاری مختلف و پروتکل های مختلف از قبیل X10 –  BACNET- EIB –ABB – LCN – LON BUS – KNX  در حال حاضر به کار می روند و اکثر این سامانه‌ها از طریق شبکه ـ اینترنت ـ تلفن ثابت و همراه ـ پیام کوتاه و کنترل از راه دور (ریموت کنترل) قابل استفاده هستند .

بطور کل در حال حاضر هوشمند سازی بیشتر در دو بخش زیر دیده شده است:

– ساختمان :

با نصب و اجرای سامانه مدیریت ساختمان[14] یا همانBMS ، کلیه تجهیزات برقی و الکترونیکی مشترک ساختمان اعم از موتورخانه ـ تجهیزات سرمایشی و گرمایشی ـ هوا سازها ـ چیلرها ـ آسانسورها ـ سونا و استخر ـ برق اضطراری ـ روشنایی ـ کنترل تردد ـ اعلام اطفاء حریق ـ دوربین های مدار بسته و تجهیزات حفاظتی همگی به صورت یکپارچه قابل کنترل هستند و به صورت خودکار توسط حسگرهای مختلف و برنامه‌های از قبل تعیین شده تنظیم می شوند بنابراین اهداف هوشمندسازی ساختمان با توجه به عملکرد این تجهیزات بر اساس زمان های مختلف مصرف ـ از مدار خارج کردن تجهیزات در زمان هایی که بار مصرف کم است و یا اطلاع رسانی از معیوب شدن بخش های مختلف تحقق پیدا خواهند کرد .

– خانه و محل کار :

از فناوری ها و سامانه های بسیاری می توان برای هوشمند نمودن خانه یا محل کار استفاده نماییم و لذت زندگی را در این محیط هوشمند دو چندان کنیم .علاوه بر لوکس شدن محیط،  بتوان از امکانات یک خانه هوشمند و یا اداره هوشمند لذت برد مانند کنترل کلیه لوازم برقی و الکتریکی از هرجای دنیا – کنترل انرژی مصرفی ـ تنظیم نور محیط به صورت خودکار نسبت به نور خورشید ـ تنظیم دمای محیط بر اساس پارمترها- مشخص کردن تعداد نفرات حاضر در موقعیت ـ کنترل پرده ها و حفاظ ها و سایه بان ها بر اساس شرایط جوی و همچین بهره‌وری از سامانه های نظارتی ـ حفاظتی ، امنیتی ، ایمنی ، کنترل تردد ، برق اضطراری ـ حسگرهای حرکتی و تشخیص نشت گاز  و … از جمله قابلیت‌های این نوع سامانه‌های هوشمند در خانه و دفترکار می باشد. لذا افزایش عمر لوازم برقی ، کاهش هزینه ها ، ایجاد بستر آسایش و رفاه و تامین امنیت از ویژگی ها و مزایای هوشمندسازی خانگی و دفترکار می باشد .

این چند سال اخیر فناوری‌های جدید چون شبکه تلفن همراه( GSM) و شبکه اینترنت و … دنیای جدیدی را به روی ما باز کرده است بطوریکه ارتباطات نیازی به تعامل انسان با انسان و یا انسان با ماشین ندارد و داده ها بصورت خودکار بر اساس تنظیمات و در زمان خاص انتقال می‌یابند. بطوریکه در حال حاضر رشد و توسعه این شبکه ها مخصوصا اینترنت بصورتی در آمده که تمام حوزه ها صنعتی و غیر صنعتی را نیز در برگرفته است بطوریکه پا را فراتر از اینترنت اشیاء (IoT)  می گذارد و بنظر ما بحث جدیدی به نام “اینترنت همه چیز” ( IoE) را شروع کرده است . که هدف آن قرار دادن هر چیزی روی بستر اینترنت (حتی بسترهای نوین بی سیمی و غیره) است و همین امر باعث پدید آمدن صنعت هوشمندسازی نیز گردیده است. چرا که هوشمندسازی برای ساده‌تر کردن و آسانتر نمودن و بهتر شدن برقراری و تعامل فناوری اطلاعات (IT) با انسان می‌باشد. بطوریکه در حال حاضر تمام زمینه‌ها مانند زیر در حال قرار گرفتن در بستر شبکه اینترنت برای خدمات دهی خود می‌باشند .

• مراکز خرید و فروشگاهی
• کارخانجات تولیدی و صنعتی
• صنعت کشاورزی و دامپروری
• درمان و پزشکی
• صنعت گردشگری
• صنعت بیمه و بانکداری
• حمل و نقل و امور جاده ایی
• هواشناسی و زمین شناسی
• دانشگاه و بخش‌های آموزشی و مدارس
• خدمات شهری و فنی و مهندسی سازمانها و شرکتها
• و …

بنابراین بسیار پیش آمده است که خانه های دوست ، همکار و یا آشنایان دست خوش سرقت و یا طعمه حریق شده‌اند . یا باغچه‌هایی که در ساختمان‌ها و ویلا ی شما به دلیل عدم آبیاری از بین می روند، چراغها و لامپ‌هایی که از روی سهل‌انگاری روشن می مانند ، موتورخانه‌ها و سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی به دلیل عدم پردازش صحیح بی وقفه در حال اتلاف منابع انرژی هستند ، عزیزانی که در خانه بر اثر نشتی گاز جان خود را از دست می دهند، ترکیدگی های لوله‌های آب که باعث آب گرفتن ساختمان می شوند و یا نگران از تنها گذاشتن فرزند در خانه و یا رسیدن فرزند دانش آموز به منزل و یا سر رفتن غذا روی اجاق گاز و یا دنبال کنترل صحیح اقلام فروشگاهی خود یا تردد کارکنان و صدها مورد دیگر که همه از موضوعاتی می باشند که ما را برای داشتن یک سامانه هوشمند در ساختمان ، خانه ، دفتر کار ، فروشگاه و غیره ترغیب می کنند. بنابراین در ادامه به شرح مهمترین آن می پردازیم.

3 – ساختمان هوشمند

هوشمندسازی ساختمان کمک شایانی به جلوگیری از آسیب هایی که انسان به دلیل مشکلاتی از قبیل مشغله ذهنی ، کمبود فرصت و یا خطاهای انسانی نتوانسته با آن مقابله کند، خواهد کرد. از اینرو صنعت هوشمند سازی در حال گسترش روز به روز است و باعث پیدایش  فناوریهای جدیدی به نام هوشمندسازی ساختمان مانند خانه، ویلا و غیره شده است که در پایین‌ترین سطح خود می‌تواند به همه خدمات و محصولاتی اشاره داشته باشد که بدون دخالت صاحب‌خانه عمل یا پیامی را در محیط خانه اجرا می‌کنند یا به نمایش درمی‌آورند. یک آشکارساز دود، دزدگیر و … نمونه‌هایی از ابزارهای هوشمند هستند که خانه‌هایی در حال حاضر از آن بهره می‌برند.

کنترل از راه دور وسایل خانگی نیز بخشی از هوشمندسازی محسوب می‌شود. ابزارهای هوشمند ممکن است برای روشن یا خاموش کردن وسایل منزل نیز به کار روند یا تنظیمات عملکرد دستگاه‌ها را بر اساس زمان‌های از پیش تعیین‌شده تغییر دهند. این ابزارها همچنین ممکن است به گونه‌ای تنظیم شوند که عملکرد تجهیزات را با توجه به تغییرات پیش‌آمده در محیط خانه تغییر دهند. خانه‌هایی که از چنین فنونی بهره می‌برند گاهی خانه هوشمند یا ساختمان هوشمند نامیده می‌شوند.

لذا سامانه اتوماسیون ساختمان[15] (BAS) و به عبارتی سامانه مدیریت ساختمان [16] (BMS)به سیستمی اطلاق می شود که در یک ساختمان نصب شده و از طریق اجزای خود کنترل قسمت‌های مختلف ساختمان و نمایش خروجی های مناسب را برای کاربر امکان پذیر می‌نماید. قسمت‌های مختلف تحت کنترل معمولا شامل تاسیسات مکانیکی و سامانه تهویه [17] یا به اختصار (HVAC) و تجهیزات روشنایی بوده که می تواند به سامانه های ایمنی، آتش نشانی، تنظیم دسترسی، تامین برق اضطراری و … نیز تسری یابد.  به طور کلی هدف از استفاده از سامانه‌های BMS در یک ساختمان؛ تطبیق شرایط کارکرد اجزای مختلف با توجه به شرایط محیطی و نیاز ساختمان در آن زمان است.  یک سامانه مدیریت ساختمان (BMS) دارای توابع زیر می‌باشد:

• کنترل
• نمایش
• بهینه سازی

همچنین اعمال کنترل مرکزی توسط یک سامانه BMS معمولا در ساختمان روی بخش‌های زیر صورت می پذیرد. که عبارتند از:

1. روشنایی
2. سامانه ‌های ایمنی و امنیتی ( اطفاء حریق و دزدگیر و …)
3. درب، پنجره، پرده و سایبان
4. سامانه های سرمایشی و گرمایشی ( تهویه مطبوع)
5. سامانه‌های صوتی و تصویری، تجهیزات اداری
6. آیفون تصویری و ورود و خروج مهمانان
7. کنترل تأسیسات استخر، سونا و جکوزی
8. سامانه‌های ارتباطی ( تلفن و … )
9. وسایل الکتریکی ساختمان
10. سامانه آبیاری
11. کنترل آسانسور و بالابرها
12. و …

از جمله قابلیت‌های این دستگاه‌های هوشمند ضمن داشتن تمام قابلیت‌های یک سامانه هوشمند می توان به موارد زیر نیز اشاره کرد:

1. تشخیص نشتی و ترگیدگی گاز و آب
2. یکپارچگی تمامی نیازها و عملیات روی یک پنل
3. بومی بودن دستگاه
4. چند زبانه بودن
5. نشان دادن تصاویر روی پنل
6. تنوع پنل (ویلایی ، مسکونی ، اداری ، کارخانه ایی)
7. قابلیت برنامه ریزی هر سناریویی از سوی کارفرما
8. و …

4 – موتورخانه هوشمند

موتورخانه بخشي از ساختمان است كه به عنوان قلب سامانه تهويه مطبوع يا حرارت مركزي مورد استفاده قرار مي‌گيرد و به دلیل اهمیت آن ما بصورت جداگانه به شرح آن می‌پردزیم. اين بخش ممكن است در زير زمين يا اتاقي خارج از ساختمان بنا شود و شامل اجزايي مانند چيلر، بويلر، پمپها، لوله ها، مشعل، برج خنك كن و … باشد. از اینرو تجهیزات گرمایشی و سرمایشی در موتورخانه، بزرگ ترین مصرف کنندگان انرژی در ساختمان به شمار می روند. بطوریکه مقدار بسیار قابل ملاحظه ای از انرژی به گرمایش و سرمایش اختصاص می یابد که با میزان انرژی مصرفی در خصوص تأمین آب گرم بهداشتی که در حدود ۱۶ درصد است می توان به تقریب به این نتیجه رسید که حدود 57 درصد انرژی صرف تأمین شرایط آسایش حرارتی و برودتی یک ساختمان می شود [18]. این در حالی است که در کشورهای توسعه یافته، تخمین دقیق بارهای حرارتی و برودتی، استفاده از سیستم های با راندمان بالا، به کارگیری انواع ابزارهای کنترل کننده میزان مصرف انرژی و در نهایت استفاده از انواع تجهیزات و مصالح کاهنده مصرف انرژی، امری متداول و اجباری است. متأسفانه در ایران، کمتر در تعیین بارهای گرمایشی و سرمایشی ساختمان ها دقت می شود، و از طرفی پایین بودن راندمان تجهیزات تأسیسات ساختمانی، بکار نگرفتن وسائل کنترل کننده و همچنین استفاده نکردن از کاهنده‌های مصرف انرژی؛ مزید بر علت شده  تا اتلاف انرژی در کشور عزیزمان بالا باشد و بررسی‌های حاکی از بالا بودن انرژی مصرفی در خصوص گرمایش، سرمایش و تأمین آب گرم بهداشتی نسبت به کشورهای پیشرفته دارد، به گونه ای که گفته شده است میزان مصرف انرژی در ساختمان، ۴۰ درصد انرژی کشور را به خود اختصاص می‌دهد [19].

شرایط مربوط به معماری و فیزیک و مصالح ساختمان نوع جهت گیری جغرافیایی ساختمان، قابلیت ساختمان به منظور بهره گیری از انرژی خورشید، طراحی ساختمان با کمترین سطح خارجی، استفاده از عایق‌ها در دیوارها، کف و سقف، به کارگیری انواع شیشه های دو یا چند جداره، درز بند کردن انواع بازشوها و کل ساختمان و پایین آوردن میزان نفوذ هوا، درزبندی کانال‌های هوایی و … از جمله مواردی هستند که به کاهش بارهای سرمایشی و گرمایشی ساختمان کمک شایانی می‌کنند. لذا هر چه راندمان ساختمان در این مورد بیشتر باشد سامانه های تأسیساتی کوچک‌تر و بالطبع هزینه های انرژی مصرفی نیز کاهش می یابد.

در جدول (1)[20]  مقایسه‌ایی بین محاسبات بارهای گرمایشی و سرمایشی در شرایط متداول و در شرایط بهینه سازی شده در خصوص مصرف انرژی برای یک ساختمان 2000 فوت (حدود 610 متر) آمده است.  همانطور که از جدول (1) ملاحظه می گردد پس استفاده از تجهیزات نوین و هوشمند در موتورخانه، باعث تنظیم دقیق تجهیزاتی مانند دیگ بخار ، اعلام خرابی و غیره می‌شود و این سبب کاهش میزان انرژی مورد نیاز جهت گرمایش و سرمایش تا حدود 40 درصد بطورمیانگین خواهد شد. لذا می بینیم هزینه انرژی گرمایشی سالیانه به ۳۷ درصد و هزینه انرژی سرمایشی سالیانه نیز به ۴۷ درصد مقدار اولیه کاهش[21]   یافته است .  همانطور که از جدول (1) ملاحظه می گردد پس استفاده از تجهیزات نوین و هوشمند در موتورخانه که باعث تنظیم دقیق تجهیزاتی مانند دیگ بخار ، اعلام خرابی و غیره می شود می توان به صرفه‌جویی سوخت بین 20 تا 50 درصدی رسید[22].

همانگونه که بیان شد انتخاب دستگاه ها با سایز مناسب یکی از مناسب ترین راهکارها در زمینه صرف جویی انرژی است. ولیکن باید دانست اگر این اجزاء با یکدیگر در یک عملیات مناسب نباشند باعث دور شدن از راندمان مناسب خواهد شد و به عنوان مثال، چیلرها (حتی در صورتی که از نوع راندمان بالا نیز انتخاب شوند) برای  کارکرد با راندمان بالاتر باید آب خنک‌تری را از برج خنک کن دریافت کنند. که این امر با مصرف انرژی بیشتر توسط فن موجود در برج خنک کن محقق می شود. یا دیگ های بکار رفته در سیستم های گرمایشی قدیمی در بهترین حالت دارای راندمانی در حدود ۶۵ درصد تا ۷۵ درصد هستند که تنظیم نشدن دقیق، خرابی ها و مشکلات متعدد راندمان اینگونه سیستم ها را به کمتر از ۵۰ درصد می رساند[23].

لذا باید اینگونه تاسیسات و موتورخانه مورد ارزیابی قرار گیرند چرا که تشخیص و تخمین میزان مصرف انرژی تاسیسات و تجهیزات در موتورخانه؛ از موثرترین راههای بهینه سازی و کنترل مصرف و کاهش انرژی می باشد و بدلیل اینکه ارزیابی این مجموعه ها بصورت فیزیکی کاری بس سخت و دشوار است و خطای انسانی نیز در آن تاثیر مستقیم دارد بهتر است برای تشخیص و تخمین ریسک و مسئولیت پذیری ؛ از سامانه هوشمند موتورخانه استفاده شود.

بنابراین با توجه به مشکلات روز افزون مصرف بی رویه انرژی درسطح کشور و جهان و افزایش بهای تمام شده حامل های انرژی؛ یکی از مهمترین دغدغه های مدیران سازمان‌ها و مجتمع های  اداری و یا تجاری و یا مسکونی ، اتخاذ راهکارهایی جهت کاهش میزان مصرف حامل های انرژیو بهینه سازی آن می باشد. همانطور که در قبل اشاره شد  بخش عمده ای از انرژی مصرفی جهت تامین بار سرمایش و گرمایش اماکن و ساختمان‌های بزرگ چون مراکز خرید و مجتمع های اداری و تجاری و مسکونی می گردد که  عمده مصرف این انرژی (حدود 57% ) در موتورخانه ها و تاسیسات ساختمان ها جهت تامین بار حرارتی و برودتی می‌باشد. همچنین فقدان برنامه راهبری و  نگهداری صحیح علاوه بر اینکه تاسیسات مکانیکی را به تدریج ناکارا و نگهداری و راهبری آن را پر هزینه می کند، آن را بر خلاف هدف اصلی اش به عامل ناراحتی ساکنین و یا وارد آمدن خسارت به فرآیند تامین انرژی حرارتی و برودتی ساختمان  )موتورخانه و تاسیسات(  و به طبع افزایش مصرف حامل های انرژی در سیستم تبدیل می کند. لذا متخصصین بر این اعتقاد هستند که اگر یک سامانه تاسیساتی و موتورخانه ای به صورت صحیح و اصولی کنترل و نگهداری گردد علاوه بر ایجاد شرایط آسایش، هزینه های مرتبط با مصرف انرژی و تعمیرات تجهیزات نیز به طور قابل ملاحظه ای کاهش می‌یابد.

در گذشته عمدتاً موتورخانه ها و تاسیسات تنها به صورت دستی کنترل و بازرسی می گردید و این امر مستلزم وجود افراد متخصص و با سابقه در امر نگهداری و تعمیرات تجهیزات در یک موتورخانه می بود. که در این حالت، روش کار به این صورت بود که متخصصین تاسیسات، جهت کنترل سامانه اقدام به تهیه فهرست بازدید دوره ای از وضعیت کارکرد تجهیزات و تهیه فرم های مربوطه می کردند و در نتیجه با بررسی فهرست بازدید، معایب موتورخانه مورد بازبینی قرار می‌گرفت و سپس نیروی تعمیرات اقدام به تعمیر یا سرویس تجهیزات می‌نمود. روش یاد شده باید به صورت مستمر و دوره ای بر اساس استانداردهای ارائه شده توسط سازمان نظام مهندسی ساختمان و تکمیل فرم های مربوطه به صورت روزانه، هفتگی، ماهیانه، فصلی و سالانه برای تمامی تجهیزات و دستگاه ها و برای هر کدام به صورت مجزا انجام می شد و در واحد نگهداری تاسیسات بایگانی می گردید. این امر ضمن نیاز به یک بایگانی منظم و دقیق ، نیاز به ثبت درست اطلاعات هم داشت و از طرفی خوداتکایی به متخصص نیز نیاز به حضور مستمر در تاسیسات و موتورخانه می بود که خود نیز باعث افزایش هزینه های تعمیر و نگهداری می شد. از طرفی با توجه به نیاز موتورخانه ها و تاسیسات در امر کنترل،  برخی متخصصین و شرکت های داخلی و خارجی اقدام به طراحی و ساخت ماژول هایی  (BMS) با رویکرد کنترل تجهیزات اصلی موتورخانه نموده اند. از اینرو استفاده از یک سامانه با قابلیت کارکرد صحیح در محیط صنعتی و پردازشگر با قدرت و سرعت مناسب، جهت دریافت یکپارچه اطلاعات مربوط به تجهیزات موتورخانه و  بر مبنای دریافت اطلاعات از وضعیت کارکرد هر یک از تجهیزات به صورت برخط و پردازش اطلاعات بر اساس یک سامانه یکپارچه منطبق با استانداردهای سازمان نظام مهندسی ساختمان در جهت تعمیر و نگهداری و در نهایت ارسال به موقع اطلاعات به متخصصین مربوطه جهت کنترل و نظارت تاسیسات و موتورخانه می تواند راهکار مطمئنی جهت مدیریت تجهیزات و تاسیسات باشد.

برخی از سامانه های هوشمند موتورخانه ها قادرند اطلاعات مربوط به کارکرد تجهیزات توسط سنسورهای مربوطه به پردازشگر(PLC)   که جهت کار در محیط های صنعتی طراحی شده است، انتقال دهد و در نتیجه مبنای پردازش اطلاعات، بر اساس داده های صحیح و بدون خطای تجهیزات صورت می گیرد و پردازشگر پس از بررسی اطلاعات، متناسب با اطلاعات ورودی به سامانه،  )از قبیل: دمای هوای محیط داخل، دمای هوای محیط خارج، دمای آب رفت و برگشت از دیگ ها یا چیلر ها و …( بصورت کاملاً تدریجی [24] ظرفیت تجهیزات موتورخانه را تصحیح و مجدد تنظیم می کند و سپس اقدام به ثبت اطلاعات و تهیه گزارشات مربوطه نموده و در نهایت عملیات کنترل و نگهداری انجام می‌گیرد. حتی برخی از سامانه های هوشمند قادرند در صورت وجود چندین موتورخانه، امکان اتصال سایر موتورخانه ها و تجهیزات وابسته به سامانه تاسیسات را به صورت یک سامانه واحد و یکپارچه مقدور سازند و امکان کنترل از راه دور تجهیزات از طریق رایانه، تلفن همراه و غیره را نیز می دهد. استفاده از روشهای هوشمندسازی در طراحی سامانه کنترل و نگهداری تاسیسات و موتورخانه، علاوه بر اینکه باعث افزایش عمر کارکرد تجهیزات )به علت کنترل و نگهداری صحیح و اصولی) خواهد شد بلکه باعث کاهش چشمگیر مصرف انرژی علاوه بر نوین سازی موتورخانه ها نیز می شود.  

5- مرکز تجاری و اداری هوشمند

یکی از ضروری ترین مسائل امروزی توجه رویکردی به محیط زیست ، استفاده بهینه از انرژی ، ارتفای کیفیت محل ، بالا بردن امنیت در مرکز کسب وکار است. از اینرو فناوری هوشمندسازی در صنعت ساختمان نیز توانسته است زمینه را برای جلوگیری از هدر رفتن انرژی و نگرشی خردمندانه نسبت به ساخت و ساز پایدار و گامی همگام در جهت نزدیک شدن به کشورهای توسعه یافته جهان قدم نهاد و هم بتوان مرکز کسب و کاری با بالاترین کیفیت و امنیت در جهت رفاه و آسایش داشت و هم بتوان مصرف انرژی را با برنامه ریزی کنترل کرد.

امروزه ساختمان های تجاری و اداری فراتر از یک محل برای کسب و کار به حساب می روند. امکانات و تنوع خدمات در یک مجتمع تجاری به عنوان قابلیت های اصلی این ساختمان ها محسوب می شود. به همین دلیل در هنگام تصمیم گیری برای امکانات این ساختمان ها، باید نگاه را از وضعیت فعلی به افق های دوردست تری برد. وضعیت فروشگاه‌ها و مراکز خرید در آینده طوری خواهد شد که مشتریان حتی در مغازه‌های کوچک , بدون تبادل پول نقد اقدام به خرید می‌نمایند و حتی مغازه ها بصورت مجازی مدیریت خواهند شد. سامانه های خودکار و هوشمند مراکز تجاری باعث شده که افراد بدون تعامل فیزیکی تنها با یک بررسی کوچک خرید نمایند. تصاویر اجناس  به صورت اسکن شده از پشت ویترین عبور داده می شود و مشتری کالای مورد نظر خود را انتخاب می‌کند. شناسنایی مشتری اجناس خاص , از طریق چیپ‌های موجود در کارت اعتباری یا پیش پرداختی که توسط ماشین‌های هوشمند که در خارج از فروشگاه انجام داده است, صورت می‌پذیرد و سپس معامله اجناس از طریق اینترنت انجام می شود. این سیستم خرید موجب صرفه جویی در وقت , امنیت بیشتر در خرید و عدم نیاز به کارمند فروش و در نتیجه کاهش هزینه برای صاحب فروشگاه می‌گردد. علاوه بر این مشتری می تواند از فضای واقعی فروشگاه نیز  برای انتخاب کالا استفاده کند. فهرستی از کالاها که روی تلفن همراه نمایش داده می‌شود می‌تواند مشتری را به سمت راهرو و قفسه کالای مورد نظر راهنمایی کند.کاربران این فناوری می توانند از  نمایش راهنما روی عینک های مخصوص نیز استفاده کنند.

در ساختمان‌های تجاری و مراکز خرید با تعداد طبقات بالا که در هر طبقه فروشگاه ها و سالن‌های متعددی قرار دارد، کنترلِ آنیِ سامانه‌های روشنایی، امنیتی، سرمایشی و گرمایشی، پارکینگ، عبور افراد و غیره نیازمند بکارگیری نیروی انسانی است که این مورد به تنهایی هزینه‌های فراوان و ضریب اشتباه بالایی را نیز به همراه خواهد داشت. بنابراین برای کنترل یکپارچه‌ ی کلیه ی سامانه‌های به کار گرفته شده در یک ساختمان تجاری، از سامانه مدیریت هوشمند(BMS) استفاده می‌گردد. مرکز تجاری هوشمند علاوه بر این که حس آرامش و زیبایی را به خریدار القاء می‌کند ، باعث امنیت و آسایش کلیه فروشندگان نیز می‌گردد؛ بطوری که بدون اتلاف وقت و انرژی اضافی تمامی تمرکز خود را معطوف به تجارت قدرتمند و رقابتی سالم  خواهند کرد و در مکانی زیبا و شیک از مشتریان خود استقبال می‌کنند. یک فروشگاه و مرکز خرید هوشمند می تواند دارای مشخصات ذیل باشد :

• به سنسورها و گجت‌های متصل به شبکه مجهز است و می‌تواند به صاحبان فروشگاه، کارکنان و مشتریان نیز سرویس‌های ویژه‌ای ارائه کند.
• اینترنت اشیا می‌تواند درآمدزایی فروشگاه‌ها را به طور چشم‌گیری افزایش دهد و رضایت مشتریان را در پی داشته باشد و کارکنان فروشگاه می‌توانند با دقت بیش‌تری بر کارهای جاری نظارت داشته باشند
• می تواند فهرست فعالیت‌هایی را که باید انجام شود از طریق یک اپلیکیشن دنبال کنند.
• قفسه‌های مجهز به سنسورهای اینترنت اشیا می تواند کم و یا خالی شدن خود را گزارش ‌کنند و قفسه‌های فروشگاهی مشتریان را هدایت و راهنمایی ‌کنند.
• سیستم‌های سرمایش، گرمایش و تهویه مطبوع با توجه به شرایط حاکم عمل ‌کنند.
• نورپردازی به طور هوشمندانه و بدون دخالت کارکنان تنظیم ‌شود.
• رفت و آمد افراد و مسائل امنیتی بدون ایجاد دغدغه کنترل ‌شود.
• اتاق پرو نیازهای مشتری را به طور خودکار به کارکنان انتقال می‌دهد و دیگر نیازی به داشتن کسی همراه خود نیست.
• نیازی به درآوردن کیف پول و حساب‌کردن فاکتور نیست چرا که با خروج مشتری از در فروشگاه، گیت خروجی هزینه خرید او به طور خودکار از حسابش کسر می‌کنند.
• مشتریان از قبل از طریق اپلیکیشن یا بسترهای تحت وب مجتمع تجاری و اداری می توانند شما را شناسایی کنند و بعنوان یک نقشه راه و هدایتگر مشتری نیز شود.
• صاحبان فروشگاه می‌توانند بدون دغدغه و از راه دور تمام امور حاکم در محیط فروشگاه را نظارت کنند. مانند این‌که چه حجمی از مشتری به فروشگاه آمده، چه کالاهایی خریداری شده، سرویس‌دهی کارکنان و رفتار خرید مشتریان چگونه بوده است و به چه قفسه‌ها و اقلامی علاقه بیش‌تری نشان داده‌اند. بطوریکه داده‌های حاصل از یک فروشگاه هوشمند می‌تواند مبنای برنامه‌ها و سیاست‌های فروش در آینده باشد.
• دریک ساختمان تجاری هوشمند روی تابلوی مدیریت، نقشه ای از محیط ساختمان و طبقات آن تهیه شده است که از طریق آن کاربر می تواند کلیه طبقات و تجهیزات مرتبط با مرکز تجاری هوشمند را بازدید و کنترل نماید.
• در هنگام خروج فروشندگان از ساختمان و اتمام ساعت کاری مرکز تجاری، سیستم سرمایش و گرمایش و روشنایی به صورت خودکار به حد تعادل برسد که سبب کاهش میزان انرژی مصرفی خواهد شد. حتی باعث گرمازدگی و یا سرمازدگی مشتریان در هنگام ورود یا خروج نشود و بدن آنها را در هنگام ورود و خروج از فروشگاه به تعادل محیطی برساند.
• همچنین سامانه ایمینی و امنیتی هوشمند فعال گردیده و در صورت بروز مشکل در هر یک از اجزای مرکز تجاری هوشمند، به سرعت و از راه‌ های گوناگون به مدیر مجموعه و یا اتاق  نگهبانی اطلاع رسانی می‌شود.
• می‌توان بازی‌های هوشمند راه اندازی کرد تا در جلوی درب فروشگاه ها و مراکز خرید باعث جلب مشتری از طریق جوایز و ایجاد فضای شادی برای همگان از جمله کودکان شد و رقابت سالمی بین فروشندگان برای جلب مشتری ایجاد کرد.
• می توان برای غرفه داران یا مغازه های انتهای مرکز تجاری یا طبقات زیرین یا بالایی ؛ سامانه تخفیف یا قرعه‌‎کشی از طبقات بالا یا زیرین بیشتری در نظر گرفت که درصورت خرید از آن مغازه ها باعث بالارفتن شانس خریدار در قرعه‌کشی شود.
• هوشمند سازی ساختمان به جهت کنترل و مانیتورینگ یکپارچه و بسیار راحت کلیه تجهیزات داخلی و خارجی راه حلی مناسب درمدیریت ساختمان‌های چندین طبقه یا یک مجموعه عظیم مانند ساختمان های تجاری است .
• در ساختمانهای تجاری با طبقات متعدد که در هر طبقه فروشگاهها و سالن هایی با مساحت بالا قرار دارد به جهت کنترل کنترل تک تک سیستم های روشنایی – امنیتی – سیستم های سرمایشی و گرمایشی – موتورخانه – پارکینگ و . . . مدیریت هر لحظه ی آن ها نیازمند نیروهای انسانی است و هزینه زیادی را نیز به همراه خواهد داشت و کنترل به این شکل کار بسیار دشواری است که در نهایت نیز به نتیجه مطلوبی نخواهد رسید.
• در ساختمان‌های تجاری هوشمند ،کنترل و مانیتورینگ کل مجموعه از طریق اتاق کنترل صورت می پذیرد .
• در اتاق کنترل و روی یک سامانه رایانه نقشه ای از محیط ساختمان و طبقات تهیه شده است و شما قادرید کلیه طبقات و کلیه تجهیزات مرتبط با ساختمان هوشمند را کنترل و مدیریت نمایید .
• در یک مجتمع تجاری هوشمند و یا یک ساختمان تجاری و اداری هوشمند سیستم های سرمایش گرمایش بر حسب نیاز و به صورت خودکار شروع به فعالیت می نماید تا دمای محیط را به درجه مورد نظر شما برسانند.
• از طرفی در هنگام خروج افراد از ساختمان سیستم سرمایش و گرمایش به صورت خودکار قطع شده و یا میزان انرژی مصرفی را کاهش خواهند داد از طرفی سیستم امنیتی هوشمند فعال میگردد و در صورت بروز مشکل سریعا به اتاق کنترل اطلاع رسانی می کند و شما می توانید به روش های مختلفی سامانه ایمنی و امنیتی را کنترل نمایید (باز شدن یک درب – حرکت در یک قسمت – ماندن شخصی در مجتمع و … )
• وضعیت کارکرد موتورخانه ها ، روشنایی های ساختمان ، وضعیت قفل درب های اصلی ، روشن یا خاموش بودن پله های برقی ، وضعیت اعلام حریق یا نشت گاز و … را بصورت پیوسته کنترل می نمایید .

سیستم هوشمند ساختمان تجاری و اداری، ضمن کنترل بخشهای مختلف ساختمان و ایجاد محیطی مناسب با ارائه سرویس های همزمان ؛ سبب بهینه سازی مصرف انرژی، کاهش نیروی انسانی ، کاهش شارژ مصرفی، کاهش هزینه تعمیرات و نگهداری ، بالا بردن سطح کارایی و بهره‌وری سامانه‌ها و امکانات موجود در ساختمان می گردد .کنترل هوشمند و خودکار پارامترهاي مختلف نظیر دما ، رطوبت ، میزان روشنایی مراکز تجاري ، این امکان را براي فروشندگان ، کارکنان و مسئولین آن مرکز فراهم می‌سازد تا به بهترین نحو و شرایط ممکن کالاي خود را به مشتري عرضه کنند و محیط تجاري خود را بصورت کاملا اتوماتیک و هوشمند مدیریت نمایند .کنترل خودکار تجهیزات سرمایشی ، گرمایشی و تهویه مطبوع ساختمان هاي تجاري، بالخصوص مکان هاي بزرگ پر بازدید و همچنین سامانه مدیریت مصرف انرژي فروشندگان و کنترل خودکار و دقیق تجهیزات تعبیه شده در یک ساختمان تجاري نیز بهترین گزینه در صرفه جویی اقتصادي ، آسایش بیشتر و بازده کاري بالاتر است .هدف اصلی بکارگیری هوشمند سازی مراکز تجاری بهره گیری از مزایای اقتصادی ، کاهش مصرف انرژی ، ایجاد فضای امن و آرام در مراکز تجاری می‌باشد .

6- سامانه مراقب هوشمند

مراقبت از كودك (یا سالمندان یا بیماران خاص) بسيار برای والدین (سرپرستان یا پرستاران) اهمیت دارد چرا که همه‌ی امید و سرمایه آنان فرزندان شان (و والدین شان) می باشند و همه‌ی سختی و ناملایمات زندگی را بخاطر آنان بالخصوص فرزند خود تحمل می‌کنند تا سرمایه آنان مانند یک نهاله بزرگ شود تا درختی توانمند گردد. لذا تمام دغدغه والدین مراقبت از فرزندانشان می باشند. و بهترین راه برای مراقبت و نگهداری از فرزندان تعامل و کنار آنان بودن است که این بدلیل شرایط کنونی زندگی کاری سخت شده است چرا که بعضا هر دو والدین مجبور به کار و اشتغال در بیرون منزل می باشند و یا اگر در منزل هم باشند بدلیل خانه دار بودن و یا نیاز به بیرون رفتن والدین به دلیل انجام امور بانکی و پزشکی و … قادر به مراقبت از  فرزند خود بصورت دائم در خانه نیستند. اگر فرزند دانش آموز داشته باشند قادر به کنترل و مراقبت او در راه رفت و برگشت به مدرسه و خانه نمی‌باشند و  نگران رسیدن به موقع فرزند به مدرسه و یا خانه و یا آموزشگاه و … و همچنین در خانه هستند.

لذا والدين زمانی می‌توانند كيفيت مراقبت و کنترل فرزندان خود را بالا ببرند که در تعامل با فرزندان خود باشند . از اینرو هوشمند سازی فرصت مناسبی برای مراقبت و کنترل فرزندان ایجاد کرده است که می‌توان با بکارگیری تجهیزات هوشمند به راحتی و سهولت در تعامل با فرزند قرار گرفت بطوریکه والدین می توانند از وضعیت فرزند خود مطلع شوند و از تغییرات احتمالی وضعیت او با خبر شوند. یک سامانه هوشمند مراقب فرزند به شما قابلیت‌های زیر را می دهد:

• می‌توانید تصاویر و اصوات اتاق کودک با استفاده از دوربین های تحت شبکه ، صفحه لمسی های دوربین‌دار و … مشاهده کنید و از وضعیت اتاق کودک خود با خبر  شوید.
• مجهز به سنسور مگنت درب اتاق کودک و سایر درب‌های منزل است که در زمان‌هایی که خواب هستید و یا در آشپزخانه و … مشغول کاری هستید، اگر کودک (یا سالمند) شما از اتاق خود و یا منزل خارج شود شما بوسیله هشدار دهی مطلع می شوید.
• می توانید با پخش موسیقی و صوت شبیه لالایی، موزیک های شاد و پخش داستان و پخش دوره های آموزشی مانند زبان و غیره به نگهداری از کودک بپردازید و ضمن اینکه باعث آموزش و نظم فرزند در به موقع خوابیدن و به موقع بیدار شدن او شوید، از طرفی می توانید باعث رشد شخصیتی او از جمله نترسیدن از تنها ماندن در اتاق خود نیز هم گردید. یا با نورپردازی و پخش استیکرها و تصاویر متحرک زمان‌دار هم چون پخش آسمان شب روی سقف اتاق و … اتاق کودک خود را جذاب و زیبا کنید.
• با کنترل پرده های برقی و سیستم سرمایش-گرمایش از شدت رطوبت و دمای و فشار هوا مطلع شوید و می توانید به آسایش و سلامت فرزندان دلبندتان کمک کنید.
•  می توانید با استفاده از ردیاب‌هایی که روی لباس و یا کیف فرزند خود نصب کرده اید از رفت و آمد او در محیط منزل و یا مدرسه و یا آموزشگاه اطمینان حاصل کنید و حتی والدین قادرند تعیین محل امن برای فرزند خود مشخص کنند تا در صورت خارج شدن از منطقه امن (اتاق کودک ، مسیر رفت و برگشت مدرسه و … ) به والدین و یا پرستار او اطلاع دهد. البته این ردیاب‌ها می توانند بصورت یک Tag و یا سیم کارت هوشمند باشند که بصورت هوشمند مکان یابی شوند و خودکار شارژ برقی گردند. البته استفاده از سیم کارت هوشمند به غیر از مکان‌یابی و ردیابی فرزند قابلیت وصل شدن به اینترنت در مدرسه و خانه را نیز می‌دهد و ضمن اینکه فرزند قابل کنترل است می توان محدودیت استفاده زمانی و محتوایی از اینترنت را نیز برای فرزند فراهم کرد.
• می توانید به تجهیزات هوشمند پزشکی مجهز کنید که در صورت بخطر افتادند سلامتی فرزند/ سالمند/ بیمار ( مانند نوزاد و یا بیمار تحت نظر و … ) هشدار و اطلاع رسانی نماید. یا کمک شایانی در مراقبت از بیمار خود نمایند و به موقع هشدار سررسید داروها را به والدین / پرستاران گوش زد نمایند. و حتی از وضعیت بچه بیمار خود در مدرسه و … نیز آگاه شود.
• قابلیت‌ ارسال پیام SOS (پیام خودکار کمک) توسط فرزند/ بیمار / سالمند دارد که در صورت مواجه با خطر جدی به اطلاع والدین و یا پرستار رسیده شود.
• قابلیت رومینگ نیز از توانمندیهای این سامانه هوشمند است که در صورت سفرهای خارجی قادر به مشخص بودن وضعیت فرزند گردد.
• از قابلیت‌های دیگر این سامانه می تواند ثبت و اعلام خودکار ورود و خروج فرزند/ سالمند/ بیمارخاص به خانه و در صورت مجهز بودن مدرسه / درمانگاه به گیت ورودی هوشمند، ثبت در سامانه مدرسه و اطلاع رسانی به والدین شود.
• از قابلیتهای دیگر این سامانه می تواند کیف پول اعتباری باشد که بر اساس میزان شارژ در سیم کارت هوشمند قادر به خرید از بوفه مدرسه و یا مغازه بین راه خانه است.
• از قابلیت‌های دیگر این سیستم مجهز شدن به بازی‌های هوشمند کودکانه و آموزش‌های کودکانه در اتاق کودک است. مانند فرش لی‌لی بازی و رنگ آمیز دیجیتالی دیوار  اتاق و …
• داشتن یک اپلیکیشن موبایلی نیز از قابلیت‌های این سیستم است که کار را برای برنامه ریزی و مدیریت والدین ساده می کنند.

از دیگر ملاحظات خانواده نسبت به بچه ها / سالمندان/ بیماران، سلامت جسمی آنان می باشد که می توان با تولید نرم افزارها یا اپلیکشن‌های ورزشی/ سلامت از روند سلامتی و بهبودی آنان آگاه شد. برای مثال برای فرزندان می توان اپلیکشنی روی گوشی یا تبلت نصب کرد تا گوشی تلفن  را بعنوان وزنه محسوب کند و بچه با تکان دادن آن در حالتهای مختلف بتواند امتیاز جمع نماید و پدر و مادر با تشویق مالی او، نسبت به سلامتی بچه اطمینان حاصل نمایند و اینگونه یک رابطه منطقی با فضای مجازی برای بچه ایجاد نموده اند که بداند که می تواند با دنیای مجازی یک رابطه منطقی و مناسبی داشته باشد.

در ضمن مطالب بالا که اشاره شد صرفا برای کودکان نبود و می توان برای یک سالمند یا بیمار خاص نیز می توان در نظر گرفت.

7- معدن هوشمند

معدن محلی است که در آن انواع فلزات و سنگها که دارای ارزش اقتصادی هستند، انباشته شده اند. معادن بطور کلی به دو نوع سطحی و زیرزمینی تقسیم می‌شوند. استخراج معادن با توجه به شرایط بسیاری نظیر اقتصادی و فنی و قابلیت دسترسی به معدن و… به دو صورت کلی روباز و زیرزمینی انجام می‌گیرد. امروزه یکی از مسائلی که به‌طور جدی در کشورهای مطرح معدنی دنبال می‌شود لزوم استفاده از سامانه‌های هوشمند کنترلی در بحث مونیتورینگ و دیسپاچینگ ماشین‌آلات معدنی است. به‌طوری که در برخی از کشورهای معدنی حرکت به سمت حذف اپراتور از چرخه حمل‌و‌نقل و استخراج مستقیم ماده معدنی است . سامانه‌های حفاری هوشمند مجهز به سامانه ناوبری در معادن سطحی و معادن زیرزمینی موجب افزایش دقت در امر حفاری شده و با توجه به نقشه های طراحی شده توسط مهندسان معدن، مکان‌های لازم جهت حفاری به‌صورت خودکار شناسایی شده و خطاها را به حداقل می رساند.  

یکی از مواردی که همواره به‌طور جدی در بحث معدنکاری مطرح بوده است انجام عملیات نقشه‌برداری برای برداشت‌های احجام، توپوگرافی، پیاده‌سازی نقاط طراحی شده و… در معدن است. امروزه در معادن بزرگ دنیا به منظور فراهم شدن امکان انطباق یک به یک حجم مربوط به طرح استخراج، با حجم تولید شده، از سامانه نقشه‌برداری هوشمند با سرعت عمل بالا استفاده می‌شود. در این راستا می‌توان به استقرار اسکنرهای سه‌بعدی در معادن اشاره کرد. به نحوی که با وجود این سامانه می‌توان به‌صورت لحظه‌ای نسبت به حجم جابه‌جا‌ شده از نقاط مختلف معدن با عیارهای گوناگون و انطباق اطلاعات با طرح‌های موجود، اعم از مدل بلوکی و طرح‌های استخراج، اشراف کامل داشت. به‌کارگیری ابزارهای سنجش دقیق در معادن جهت کنترل پارامترهای ایمنی و مکانیک سنگی نقش مهمی در جلوگیری از بروز خطرات احتمالی مانند ریزش پله در معادن سطحی، ریزش دیواره و سقف در معادن زیرزمینی، نشتی آب در سازه‌های معدنی، کنترل درز و ترک‌ها و حرکت‌های احتمالی بلوک‌ها و…، نقش مهمی دارد و اکثر معادن بزرگ دنیا به این نوع سامانه‌ها مجهز هستند.

از جمله مسایل مهم دیگر تهویه در معادن زیر زمینی با توجه به زمان طولانی کاری هر دوره کاری (شیفت) و اثرات زیان بار تنفس طولانی مدت گازهای خطرناک منوکسید کربن، متان، ریز ذرات سمی سرب و روی، باعث توجه روزافزون به تهویه ی مناسب و ایمن در این بخش شده است. وجود هوای کافی و تمیز باعث افزایش سلامت کارگران و بازدهی بیشتر ساعت کاری می‌شود. هر چند در بسیاری از مواقع مثل وجود گاز متان در معادن زیر زمینی تهویه ی مناسب ضروری و حیاتی است. تهویه ی مناسب و از سویی مسایل اقتصادی ما را به سوی استفاده از سامانه‌های خودکار و بهینه رهنمون می کند. می توان در معدن زیر زمینی با  استفاده از سامانه هوشمند و حسگرها، مداوم غلظت گازهای سمی، گرد و غبار و دما در محل فعالیت اپراتور، میزان و دمای هوای ورودی را تعیین کنیم.  یا میزان و غلظت گازها و ذرات سمی را در یک سامانه کنترلی بازخورد (فیدبک) به گونه ایی تعریف کنیم که از حدی کمتر شد سامانه توربین هوا و ترموستات کنترل دمای ورودی به طور خودکار خاموش شود و در حالت نزدیک به حالت هشدار و خطر؛ سامانه تهویه در بیشترین حالت کاری قرار گیرد و دما تا حد امکان پایین نگه داشته شود در حالات بین این دو هم عملکرد توربین هوا و ترموستات دمایی را به کمک تابعی برای سامانه تعریف شود تا به گونه ای که حالت بهینه کاری و ایمنی در فصول مختلف فراهم شود.   

در معدنکاری هوشمند ارتباط سه عامل مهم است که به آن مثلث طلایی ماشین‌آلات اصلی معدن گفته می‌شود:

1. سامانه بارگیری
2. سامانه حفاری
3. سامانه باربری

 که در راس آن سامانه بارگیری می باشد و در دو راس دیگر سامانه حفاری و سامانه باربری قرار دارد. ارتباط رئوس این مثلث باهم از لحاظ ظرفیت و حجم در طراحی معدن بسیار مهم است. که با هوشمندسازی معادن این امر امکان پذیر است. در حالت کلی می تواند در یک معدن هوشمند موارد زیر را در نظر گرفت:

• استفاده از نرم افزار کنترل و مدیریت تمامی اطلاعات به صورت یکپارچه و منسجم
• مدیریت و یکپارچه سازی اطلاعات چندین معدن
• قابلیت اتصال به انواع باسکول و ثبت تناژ به صورت اتوماتیک
• تعیین درصد اختلاف تناژ واقعی و تقریبی
• مجهز به سیستم پلاک خوانی
• محاسبه سهم کارفرما و پیمانکار
• گزارش موجودی و تولید طی دوره
• دیسپاچینگ معدن
• مانیتور موقعیت ماشین آلات
• مانیتور وضعیت سنسورهای ماشین آلات
• مانیتور دما
• مانیتور فشار
• مانیتور گازهای محیط
• مانیتور عملکرد کارکنان

8 –  هوشمند سازی کشاورزی و دامپروری

کشاورزی را به عنوان نیروی محرکه رشد اقتصادی در مراحل اولیه توسعه دانسته‌اند و در مراحل بعدی رشد هم برای بخش کشاورزی حداقل پنج نقش عمده (تامین درآمد، ایجاد اشتغال، تامین غذا، ایجاد بازار و ارز آوری) را در تغییر ساختار اقتصاد قائل هستند. استفاده از روش‌های سنتی در تولید محصولات کشاورزی و دامپروری باعث بهره‌وری مناسب از این قطب اقتصادی نشده است و استفاده از راهکارهایی برای کاهش هزینه ها و افزایش محصولات از دغدغه های مهم کشاورزی و دامپروری می باشد.

کشاورزی هوشمند به ارائه راهکارهایی در زمینه مکانیزه نمودن و هوشمندسازی در زمینه‌های کشاورزی و دامپروری می‌پردازد. این رویکرد باعث استفاده بهینه از منابع آبی در چرخه کشاورزی می شود و در نتیجه سبب صرفه­جویی در انرژی و هزینه­ها می گردد و در عین حال حداکثر کیفیت محصول تولیدی را نیز به همراه خواهد داشت. امروزه کشورهای پیشرفته برای آبیاری و پرورش گیاهان، غلات و مرکبات از روش‌های پیشرفته و مکانیزه استفاده می‌نمایند که در این روش‌ها، میزان آب و میزان رطوبت و سایر مشخصات (پارامترها) کنترل می‌گردد و حتی فرآیند آبیاری نیز بر اساس شرایط آب و هوایی و پارامترهای خاک تنظیم می گردد. همه این موارد می‌تواند به کمک سامانه های هوشمند انجام شود تا بهره‌وری در فرآیند کشاورزی افزایش یابد. برخی از این سامانه ها به شرح زیر است:

1. سامانه اتوماسیون گلخانه

 فرآیند اندازه گیری کلیه مشخصات (پارامترها) مهم در یک گلخانه از قبیل رطوبت، دما، گازهای محیطی از قبیل CO و PH خاک را به دقت و به طور اتوماتیک انجام می‌دهند. این سامانه قادر است تا انواع سیگنال های هشدار را بر اساس تنظیمات انجام شده توسط کاربر، ثبت و اعلام نماید. حتی امکان کنترل وضعیت روشنایی، تهویه، آبیاری و مواردی از این دست نیز توسط این سامانه ها وجود دارد.

• سامانه اتوماسیون آبزیان

این سامانه کلیه مشخصات (پارامترها)  مهم آب استخرهای ویژه پرورش آبزیان (پرورش ماهی، میگو و…) را دائماً کنترل و نظارت و مدیریت می کند .  همچنین قادرند تا فرآیند کنترل از راه دور مشخصات (پارامترها) مختلف را علاوه بر کنترل محلی فراهم سازند و هرگونه تغییرات ناخواسته و نامطلوب را به صورت هشدار به کاربران مربوطه گزارش دهند. 

• سامانه اتوماسیون مرغداری ها و دامداری ها

امروزه در بسیاری از دامداری ها و مرغداری های سطح کشور به صورت دستی و توسط ناظر (نگهبان) مقیم صورت می‌گیرد. هرگونه قطع برق، تغییر دما، ورود گازهای آلاینده محیطی، اختلال در سامانه آبرسانی و غذا رسانی و اخلال در روشنایی مرغداری ها و دامداری‌ها، می تواند منجر به بروز خسارات بسیار سنگین به صاحبان این مجموعه ها گردد. لذا این سامانه‌ها علاوه بر مانیتورینگ و پایش دائمی پارامترهای فوق، امکان کنترل خودکار و دستی آنها را به صورت محلی و از راه دور فراهم می سازد. همچنین صاحبان این مجموعه ها قادرند تا با استفاده از تلفن همراه و یا رایانه شخصی خود و از راه دور به آسانی به کلیه تنظیمات و پارامترها دسترسی داشته باشند و یا انواع گزارشات پیشرفته از عملکرد سامانه را دریافت نمایند.

• سامانه های تله متری (تلمتری)

این سامانه می تواند در صنایع کشاورزی و دامپروری کمک‌های شایانی در جهت آبرسانی به موقع به مناطق مختلف کشاورزی و روستایی نماید. این سامانه ها عمدتا برای کنترل پمپ های آب، چاههای آب و موتورخانه ها از راه دور و اتوماسیون فرایند آبرسانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین برای کنترل آب استخرها و مخازن نیز از سامانه های تله متری استفاده می‌گردد.

• سامانه کنترل و مانیتورینگ انبارها و سیلوها

در این اماکن نیز بایستی فرآیند مانیتورینگ و پایش پارامترهای محیطی مختلف به صورت مداوم صورت گیرد و در صورت تغییرات ناگهانی ضمن هشدار به کاربران ذیربط، فرآیند کنترل و مانیتورینگ خودکار یا دستی را برای کاربران مهیا سازد. امروزه عدم استفاده از سامانه های کنترل و مانیتورینگ سیلوها و انبارها اثرات مخرب و زیان باری را به سیلوها وارد ساخته و هر ساله هزینه های قابل توجهی را به کشور تحمیل می‌نماید.

• سامانه آبیاری باغات و مزارع

خواندن از راه دور کنتور های حجمی آب و کنتور آب و برق به منظور مانیتورینگ آب و برق مصرفی تحویلی به مزارع و باغات از جمله دیگر کاربردهای مهم این سامانه می باشد. علاوه آن، امکان قطع و وصل آب و برق تحویلی و اعلام هشدارهای لازم در صورت بروز رخدادهای خاص و از پیش تعریف شده و اخذ گزارشات مصرف آب نیز در این سامانه ها پیش بینی گردیده است. سیستم هوشمند آبیاری علاوه بر مدیریت مصرف آب و صرفه جویی در مصرف آب، تأثیر مطلوبی روی بهره‌وری کشاورزی و افزایش راندمان کشاورزی در واحد سطح دارد.

• سامانه های شیلات

کنترل و مانیتورینگ سردخانه ها، شیلات، تجهیزات و ادوات کشاورزی از قبیل سامانه های ضد تگرگ و اتوماسیون فرایندهای مختلف، از دیگر کاربردهای مفید این سامانه ها در صنعت کشاورزی و دامپروری می‌باشند.

درخصوص مزارع هوشمند در کل باید موارد ذیل رعایت شود:

• اندازه گیری و کنترل میزان رطوبت خاک و آبیاری
• کنترل دقیق وضعیت هوا از حیث میزان نور، رطوبت موجود در هوا، آلودگی هوا، دمای هوا و غیره
• کنترل کلیه عوامل از جمله رطوبت و دما به منظور پیشگیری از پدیدار شدن قارچ ها، آفت ها و دیگر مخرب های گیاهی.
• کنترل پمپ های صنعتی و نیمه صنعتی و سبک
• تأسیس مرکز کنترل در مزارع و مراکز کشت و صنعت و ارسال علائم به تأسیسات در صورت بروز اشکال و نقص فنی ( اعلام قطع آب و برق)
• اخطار غرقاب شدن و یا بارندگی های بیش از حد
• امکان تجهیز به سلول خورشیدی برای کاهش برق مصرفی
• تجهیز به سیستم جلوگیری از آتش سوزی و همچنین یخ‌زدگی
• قابلیت تلفنی و پیامی و کنترل از راه دور تمام تجهیزات
• مکانیزه کردن ترانس‌های برق و پمپ های چاه عمیق
• دزدگیر و تصویر برداری از ترانس‌های برق کشاورزی و دامداری و حفاظت از آنها در محل متروکه .
• ارسال تصاویر و عکس به شما در هر لحظه که کسی یا شخصی به محل ترانس و مکان خاص وارد شود.
• پخش صدای صوتی و آلارم در صورت تجاوز و نزدیک شدن به بخش ترانس و محدوده خاص.
• اطلاع از طریق پیام و زنگ تلفن به افراد .
• پخش صدای آژیر پلیس و شمارنده معکوس برای فراری دادن دزد و گرفتن تصویر از فرد و ارسال لحظه ای به شما.
• فرمان برخط (آنلاین) برای خاموش و روشن شدن پمپ آب و وسایل دیگر که نیاز به حضور مسؤول در محل ندارد.
• کنترل سطح میزان مخازن آب در مکان‌های دور از مزارع.
• نصب دوربین های محافظ و تولید اصوات مختلف جهت متواری ساختن پرندگان و چرندگان در فصول گلدهی محصول .
  • برای دوربین ها نکات زیر باید توجه شود:
• دوربین مدار بسته بر ورودی تاسیسات،ورودی و خروجی و محل استراحتگاه کارگران و دام در مزرعه نصب شود تا تصاویر به صورت واضح دیده شود.
• دوربین مدار بسته در جایی که منابع سوخت و منابع آب قرار دارد نصب گردد تا باعث جلوگیری و آسیب رساندن به این منابع شوند.
• یک دوربین مدار بسته در جایی نصب کنید که ماشین آلات و ابزار کشاورزی از سرقت سارقان به دور باشد.
• تجهیز به دوربین مدار بسته IP و غیره نمایید
• قابلیت دید در شب و سنسور تشخیص حرکتی و ضبط داشته باشد
• دوربین ها هم پوشانی داشته باشند
• دوربین قابل بزرگنمایی و چرخان باشند
• بهتر است دوربین ها را به سنسور آتش سوزی مجهز کرد
• دوربین ها مجهز به سنسور لرزشی و یا … باشند و در صورت نزدیک شدن به دوربین و بازکردن ، هشدار بدهد.

9 – بانک هوشمند

با رشد روزافزون معاملات تجارت الكترونيكي در سطح جهاني و نياز تجارت به حضور بانك جهت نقل و انتقال منابع مالي، بانكداري الكترونيكي به عنوان بخشي تفكيك ناپذير از تجارت الكترونيك و داراي نقش اساسي در اجراي آن است. استفاده از خدمات کارت ، دستگاه‌های کارتخوان و تلفن بانک حرکت بعدی یعنی بانکداری اینترنتی و اینترانتی را به دنبال داشته است. سرعت افزایش شرکت‌های ارائه دهنده اینترنت از افزایش تقاضای این خدمت خبر می‌دهد. این متقاضیان مشتریان بالقوه بانکداری الکترونیکی محسوب می‌شوند. با این چشم‌انداز، باید وسعت دسترسی به تلفن همراه را نیز ملحق نمود که فن آوری قابل بکارگیری در بانکداری محسوب می شود و توسط بانکهای پیشرفته از مدت پیش هدف گیری شده است. در عصر حاضر بانکی نسبت به رقبای خود پیشرو‌تر است که با گذر از عصر توسعه زیرساخت‌های ارتباطی؛ وارد عصر توسعه سامانه‌های تحلیل اطلاعاتی شود و از بانکداری سنتی به بانکداری هوشمند مهاجرت کند. به همین دلیل دو مفهوم جدید دراکتبر سال 2015 از طریق موسسه گارتنر[25] مطرح گردید:

1. همه جا اطلاعات وجود دارد[26] :

اطلاعات همواره همه جا وجود داشته است ولی اغلب این اطلاعات ایزوله شده، ناقص، غیرقابل دسترس یا نامفهوم می‌باشند. بر اساس پیش‌بینی گارتنر تا سال ۲۰۲۰، بیش از ۲۵ میلیارد دستگاه در رابطه با هر چیزی که می‌توان تصور کرد اقدام به تولید داده می‌کنند. این وضعیت همانند سایر فناوری‌ها می‌تواند فرصت‌ها و چالش‌های زیادی را برای سازمان‌ها به دنبال داشته باشد. ما با حجم بسیار بالایی از داده مواجه هستیم که استفاده صحیح از آنها چالش‌های مختص به خود را دارد. آن دسته از سازمان‌هایی که بتوانند از قدرت این موج سیلاب گونه اطلاعات استفاده کنند، قادر به خلق ارزش‌های متعددی برای کسب و کار خود نسبت به سایر رقبا هستند.

• یادگیری ماشینی پیشرفته [27]:

در بسیاری از موارد، فناوری نه‌تنها قادر به جمع آوری اطلاعات است، بلکه می‌تواند یادگیری را براساس داده جمع آوری شده نیز انجام دهد. در این فرآیند، تجزیه و تحلیل‌های اولیه را که معمولا نیازمند تعامل نیروی انسانی است می‌توان توسط ماشین انجام داد. انفجار منابع داده از یک طرف و از سوی دیگر پیچیدگی اطلاعات، امکان طبقه‌بندی دستی و تجزیه و تحلیل را غیرعملی و غیراقتصادی کرده است‌. تکنیک‌های پیشرفته یادگیری ماشین ضمن خودکارسازی تمامی این فعالیت‌ها، این امکان را فراهم می‌کند تا بتوانیم به چالش‌های اصلی مرتبط با اطلاعات پاسخ دهیم. در حال حاضر بانک خود را از حالت خدمات حضوری در بانک کاهش داده و خدماتی روی اینترنت و ATM ( خودپردازها ) و VTM ( نسل جدید خودپردازها که خدمات دیگر بانک مانند یک باجه صورت می گیرد) و حتی باجه خانگی ارائه می دهد که در حال پیاده سازی بانکداری هوشمند می‌باشد. برخی از کلیدی‌ترین مزایای استفاده از بانکداری هوشمند به شرح زیر است:

• بانکداری هوشمند ساختار هزینه‌ی پایین‌تری برای شما دارد و نرخ‌ بهره‌های آن رقابتی هستند.
• هیچ مرز یا محدودیتی برای ساعات ارائه‌ی خدمات بانکی در بانکداری هوشمند وجود ندارد. بسیاری از بانک‌های الکترونیک ۲۴ ساعت شبانه‌روز و ۷ روز هفته آماده‌ی سرویس‌دهی به مشتریان هستند.
• شما می‌توانید با استفاده از بانکداری هوشمند ، تراکنش‌های بانکی خود را به صورت امن، چه در سفر و چه در منزل خود در راحتی و آسودگی انجام دهید.
• بسیاری از بانک‌های هوشمند ، با استفاده از تلفن یا چت، برای مشتریان خود حمایت زنده و پشتیبانی فراهم می‌سازند تا بتوانند برنامه‌ریزی‌های خود را مورد پیگیری قرار دهند. اپلیکیشن‌های تلفن همراه، پرداخت الکترونیک صورت‌حساب، به حساب خواباندن چک به صورت الکترونیک و سرویس‌های پرداخت با تلفن همراه  با این هدف ایجاد شده‌اند تا مشتریان بتوانند از تراکنش‌های متعدد خود محافظت نمایند.
• بسیاری از بانک‌های هوشمند به مشتریان خود امکان دسترسی رایگان به دستگاه‌های خودپرداز در سراسر کشور را از طریق شبکه‌ای خاص می‌دهند. این بانک‌ها گاهی هزینه‌های مرتبط با استفاده از خودپردازهای تحت شبکه را خود پرداخت می‌کنند.
• بسیاری از بانک‌های هوشمند به شما این امکان را می‌دهند تا صورت‌حساب‌های خود را پرداخت نمایید، وجوه خود را انتقال دهید و به صورت الکترونیکی پس‌انداز کنید. بهتر از همه این است که شما می‌توانید تمام این کارها را به هنگام سفر با استفاده از یک دستگاه تلفن همراه انجام دهید.
• شما می‌توانید هر زمان که خواستید به تراز حساب خود و تراکنش‌هایتان دسترسی داشته باشید و نه فقط زمانی که این مدارک برای شما از طرف بانک ارسال می‌شوند.
• بانکداری هوشمند انتخاب مناسبی برای حفاظت از محیط زیست است، چرا که شما به وسیله‌ی آن می‌توانید تمام صورت‌حساب‌های خود را به صورت الکترونیک مشاهده کنید و در نتیجه در مصرف کاغذ و همچنین هزینه‌های مرتبط با ارسال صورت‌حساب‌ها به مشتریان صرفه‌جویی نمایید. هم‌چنین با استفاده از این شیوه می‌توان به فهرست مالیاتی و صورت‌حساب‌های چندین سال قبل به صورت الکترونیک دسترسی داشت. این امکانات به مشتریان اجازه می‌دهند تا تنها آن‌ چیزی را که نیاز دارند پرینت گرفته و از درخواست آن‌ها به صورت ارسال ایمیل و … از بانک بی‌نیاز شوند.

بنابراین با توجه به اینکه بانک‌ها یکی از سازمان‌هایی هستند که با سیلاب اطلاعاتی مواجه است می تواند از این دو مفهوم جدید (همه جا اطلاعات وجود دارد و یادگیری ماشینی پیشرفته)  به‌صورت ترکیبی استفاده کنند و بستر ایجاد تحولی بزرگ در نظام بانکی را پی‌ریزی کرده و مفهوم بانکداری هوشمند را معرفی کنند. لذا در حال حاضر بانکداری کم کم پای خود را به فضای خدمات بر روی اینترنت گذاشته است و مصداق برزگی از IoT شده است و حتی در شرایط کرونایی می توان دید که همه چیز به سمت خدمات اینترنتی ازجمله: آموزش، خرید، کسب و کار و غیره رفته است. بنابراین با توجه به رویکرد قرار گرفتن هر چیز روی اینترنت یعنی (IoE)؛ می توان گفت دنیا به سمت موضوعات  ( IoE) و (IMoE ) در حال حرکت می‌باشد و در این مسیر پیش رو باید با دقت گام برداشت و یکی از اساسی ترین مسائل توجه به پدافند غیرعامل و هوشمندسازی می باشد.

10 – پدافند غیرعامل و هوشمندسازی

دنیای مدرن و فناوری ارتباطات و اطلاعات به ما نشان می دهد کسی که بیشتر به داده و اطلاعات دسترسی دارد می‌تواند کنترل بیشتری را بدست آورد و داشتن اطلاعات در دنیای امروز مانند حکم افتادن سیب در روزگار نیوتن را دارد.  اگر این اطلاعات به موقع و مفید در اختیار یک دوست قرار گیرد باعث تولید محصولات و خدماتی می‌شود که زندگی ما را آسان‌تر و آرام تر خواهد کرد ولیکن اگر این اطلاعات در اختیار دشمن قرار گیرد باعث سخت و نا آرام شدن محیط و زندگیمان خواهد شد. لذا با توجه به اینکه اینترنت؛ دنیای جدیدی را به روی ما باز کرده است و باعث ظهور پدیده‌هایی به نام اینترنت اشیاء (IoT) و اینترنت همه چیز (IoE) شده است که دیگر ارتباطات نیازی به تعامل انسان با انسان و یا انسان با ماشین ندارد و داده ها بصورت خودکار بر اساس تنظیمات و در زمان خاص انتقال می یابند اما این بستر به یکی از نقاط بالقوه آسیب پذیر و خطرناک در جهان نیز بدل شده است چرا که دولت‌ها امروزه به طور وسیعی از رایانه‌ها و فضای وب برای ارائه خدماتشان استفاده می‌کنند به طوریکه امروز کمتر حوزه‌ای در فضای اداری و حتی صنعتی و اقتصادی دولت‌ها وجود دارد که در آن از پردازش‌گرهای الکترونیکی استفاده نمی‌شود و همین مساله باعث ایجاد فضایی برای سوءاستفاده عوامل بیرونی به عنوان دشمنان خارجی شده است که این خود باعث شده که جنگ‌ها نیز از حالت سخت به سمت جنگ نرم مانند جنگ سایبری سوق پیدا کند و حتی اخیرا به حالت جنگ هوشمند شکل گرفته است که مستلزم اینست پدافند نیز چه عامل و چه غیر عامل مخصوصا در حوزه فضای سایبری بصورت پدافند هوشمند شود. در این بخش سعی شده است تا پس از پرداختن به مباحث انواع جنگ و پدافند عامل و غیر عامل به جنگ هوشمند چون جنگ سایبری و پدافند عامل سایبری و پدافند غیر عامل سایبری و پدافند هوشمند اشاره شود.

جان واردن در کتابی تحت عنوان نبرد هوایی نظریه خود را مطرح نمود، در این نظریه 5 حلقه[28] از مراکز ثقل تعریف شده و در سال 1991 به تایید دو تن از مقامات ارشد نظامی آمریکا رسیده است و از این نظریه در حمله آمریکا به عراق استفاده شده است. در تئوری مذکور مراکز ثقل یک کشور به صورت سیستمی مانند اعضای بدن قلمداد گردیده که در صورت انهدام هریک از مراکز ثقل سیستم، پیکره و کالبد کشور مورد تهاجم فلج گردیده و قادر به ادامه فعالیت و حیات نخواهد بود. این حلقه به شرح زیر هستند:

حلقه اول، رهبری ملی (مشابه مغز و سیستم عصبی):

در این بخش رهبری سیاسی، مراکز اصلی تصمیم گیریهای کلان سیاسی و نظامی (وزارتخانه‌ها، قرارگاه‌های فرماندهی، مخابرات راه دور و …) مورد حمله قرار می‌گیرند.

حلقه دوم ، محصولات کلیدی (مشابه سیستم هاضمه و گردش خون): 

در حلقه دوم محصولات استراتژیک و مهم که منبع درآمد است مانند نفت و یا نبود آن باعث اغتشاش و قحطی می‌شود مثل گندم مورد تهاجم قرار می‌گیرند. که نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، مخازن سوخت، انبارهای مواد غذایی، دارویی و شبکه آبرسانی نیز در این گروه هستند.

حلقه سوم، زیر ساخت‌های حمل و نقل(مشابه اندام حرکتی و دست و پا):

فرودگاه‌ها، راه آهن، بنادر و جاده ها، اتوبانهای اصلی و پلها، شبکه های مخابراتی محلی و منطقه‌ای در این بخش قرار دارند.

حلقه چهارم، جمعیت و اراده ملی (مشابه روح و روان و اراده):

در این بخش توده مردم و بخش های نظامی و امنیتی قرار دارند و هدف ایجاد دو دستگی و نفاق در مردم و نیروهای مسلح می‌باشد.

حلقه پنجم، نیروهای عملیاتی (مشابه سلولهای دفاعی):

سیستم‌های اعلام خطر دفاعی، مواضع و سایت‌های توپخانه‌ای و موشکی، پدافند هوایی، پایگاه‌های هوایی، پایگاههای دریایی و شناورها، مراکز تعمیراتی و انبارهای قطعات یدکی در این بخش قرار می گیرند

در يك تقسيم كلي مي‌توان جنگ‌ها را به پنج دسته تقسيم كرد:

1 ) جنگ سخت [29] :

منظور از جنگ سخت ، جنگ نظامي و فيزيكي ميان سربازان و نظاميان مهاجم و جبهه‌ي مقابل است.

2 ) جنگ نیمه سخت [30] :

هدف اصلي در جنگ نيمه سخت، تغيير حاكمان و مسئولان كشور است. در اين نوع از جنگ كه معمولا براي سرنگون كردن و تسخير يك حكومت است، نیروی دشمن علناً وارد جنگ نمي‌شود بلكه سعي مي‌كند مهره‌هاي خود را توسط كودتاي نظامي به قدرت برساند.

3 ) جنگ نرم [31] :

امروزه با پیچیده‌تر و کوچک‌تر شدن جهان به واسطه رشد فزاینده  وسایل ارتباط جمعی از قبیل اینترنت و ماهواره و غیره باعث شده تا معادلات گذشته درتنظیم روابط بین کشورها تا حدود زیادی به هم خورده و جای خود را به معادلات جدیدی داده است؛ به گونه‌ای که به جای به کارگیری مستقیم زور، توجه قدرت‌ها به استفاده از قدرت نرم و ایجاد تغییرات از طریق مسالمت‌آمیز با به کارگیری شیوه‌های نوین مداخله در امور داخلی کشورها جلب شده است.

جنگ نرم در برابر جنگ سخت در حقیقت شامل هرگونه اقدام روانی و تبلیغات رسانه‌ای که جامعه هدف یا گروه هدف را نشانه می‌گیرد و بدون درگیری نظامی و گشوده شدن آتش رقیب را به انفعال یا شکست وامی‌دارد. جنگ روانی،  جنگ سایبری ، جنگ رایانه‌ای، اینترنتی، براندازی نرم، راه‌اندازی شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی و شبکه‌سازی از اشکال جنگ نرم هستند. جنگ نرم در پی از پای درآوردن اندیشه و تفکر جامعه هدف است تا حلقه‌های فکری و فرهنگی آن را سست کند و با بمباران خبری و تبلیغاتی در نظام سیاسی – اجتماعی حاکم تزلزل و بی‌ثباتی ایجاد کند.

4 ) جنگ سایبری[32]:

هر چند جنگ سایبری از زیر مجموعه های جنگ نرم است اما با توجه به اهمیت آن در حال شکل گیری جدیدی می باشد بطوریکه می توان آن را مستقل از جنگ نرم نیز دید. بنابراین جنگ سایبری شامل حملات دیجیتالی به شبکه‌ها، سامانه‌ها و اطلاعات کشور دیگری با هدف صدمه زدن به آنهاست. این حملات ممکن‌است حاوی تخریب، تغییر یا به سرقت بردن اطلاعات یا از دسترس خارج‌کردن خدمات برخط باشد که جامعه نظامی و یا جامعه‌های بزرگ‌تر از آنها استفاده‌می‌کنند. این حملات دیجیتالی همچنین برای آسیب فیزیکی در جهان واقعی همانند رخنه به سامانه‌های کنترل سدهای آبی برای بازکردن دریچه‌های آن و ایجاد بحران در کشورهای هدف طراحی شده‌اند.

از سویی فراگیر شدن اینترنت و نفوذ آن در تمام زندگی و کار ما باعث شده تا بحث جدیی بنام اینترنت اشیاء (IoT) رونق پیدا کند بطوریکه در حال حاضر جهان به سمتی می رود که همه چیز روی اینترنت قرار می گیرد که ما آن را در قالب اینترنت همه چیز (IoE) مطرح کردیم. مسلما در آینده نزدیک همه چیز در بستر اینترنت قرار خواهد گرفت و با توجه به اینکه مشخص شده است که زیرساخت ملی یک کشور مهم‌ترین و در معرض خطرترین هدف جنگ سایبری است مطمئناً آسیب رساندن به هر کدام از اینها از جمله زیرساخت‌های آب، گاز، برق، بانکداری یا ارتباطات  و … می‌تواند باعث مشکلات بزرگی برای اقتصاد کشور شود. در جنگ سایبری بیشتر به سامانه‌های برخط(آنلاین) و کنترل صنعتی حمله می شود و یا سامانه‌هایی که خطوط گاز و کارخانه‌ها و شبکه‌های برق را کنترل می‌کنند. چرا که از کار انداختن خطوط برقی، گازی ، سوختی و … تاثیر بسیار بیشتری از آسیب به چند رایانه شخصی خواهد داشت. درحالی‌که جاسوسی سایبری سعی می‌کند به اطلاعات رایانه‌ها نفوذ کند یا آنها را به سرقت ببرد.

5 ) جنگ هوشمند [33] :

در این جنگ دشمن از هر سه شيوه سخت، نيمه سخت و نرم بهره مي‌گيرد اما در عين حال بيشترين تمركز و اصلي‌ترين سرمايه‌گذاري را در جنگ نرم بالخصوص فضای سایبری دارد. جنگي نامحسوس با آثاري مخرب‌تر و ويرانگرتر از جنگ‌هاي نظامي با هزينه‌هاي كمتر و تأثير بيشتر و طولاني مدت‌تر. در جنگ هوشمند دیگر جنگ سخت بعنوان یک پیش نیاز نمی باشد بلکه بعنوان یک گزینه همیشه مطرح است. در این نوع جنگ دشمن از تمام قدرت‌های چه عرصه نرم و چه عرصه سخت بصورت همزمان استفاده می کند. یکی از روش‌های جنگ هوشمند وابسته کردن ملت‌ها به خود می باشد و بهترین راه، گسترش و عمومی کردن استفاده از فضای مجازی ، فناوری های نوین خارجی و ابزارهای هوشمند می باشد که ضمن وابستگی و در اختیار قرار گرفتن اطلاعات، مجبور کنند تا مردم و دولت ها روش‌های جدید را جایگزین روش‌های سنتی نمایند که این خود نیز یک تهدید بسیار جدی می باشد. که نمونه آن را می‌توان در هوشمندسازی پرونده های پزشکی مشاهده نمود که تمام اطلاعات فرد روی بستر اینترنت (یا اینترانت) قرار می گیرد و دشمن با یک داده کاوی[34] ساده می تواند به تمام اطلاعات یک فرد دسترسی یابد و از نقاط ضعف او استفاده نماید و به سمت هدف خود بکشاند. یا با اختلال در شبکه سلامت مانند شبکه سوخت؛ باعث ایجاد نارضایتی عمومی و دلسردی مردم از دولت خویش شود. از اینرو نقش پدافند بسیار مهم می باشد و پدافند در مفهوم کلی، دفع، خنثی کردن و یا کاهش تاثیرات اقدامات آفندی دشمن و ممانعت از دستیابی به اهداف خودی است. پدافند به دو بخش تقسیم می‌شود:

1 ) پدافند عامل[35] :

  پدافند عامل عبارت از رویارویی و مقابله مستقیم با دشمن و به کارگیری جنگ افزارهای مناسب و موجود به منظور دفع حمله و خنثی کردن اقدامات آفندی دشمن می‌باشد . 

2)  پدافند غیرعامل  :[36]

  به مجموعه اقداماتی اطلاق میگردد که مستلزم به کارگیری جنگ افزار نبوده و با اجرای آن می توان از وارد شدن خسارات مالی ، سیاسی ، اجتماعی و … که از طریق ضربه به تجهیزات و تأسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی به وجود می آید جلوگیری نموده و یا میزان این خسارات را به حداقل ممکن کاهش داد. اصول پدافند غیرعامل، مجموعه اقدامات بنیادی و زیربنایی است که در صورت به کارگیری می‌‌توان به اهداف پدافند غیرعامل از قبیل، تقلیل خسارات و صدمات، کاهش قابلیت و توانایی سامانه‌های شناسایی و آشکارساز، هدف‌‌یابی و دقت هدف‌گیری تسلیحات آفندی دشمن و تحمیل هزینه بیشتر به وی نایل گردد. این اصول عبارتند از:

• مکان ‌ یابی

  مکان یابی، انتخاب بهترین و مطلوب ترین نقطه و محل استقرار است به طوری که پنهان و مخفی نمودن نیروی انسانی، وسایل و تجهیزات و فعالیت ‌ها را به بهترین وجه امکان پذیر سازد.

• استتار و اختفاء

  استتار، همرنگ سازی با محیط و اختفا، استفاده صحیح از عوارض طبیعی و مصنوعی زمین می ‌ باشد به طوری که تشخیص هدف توسط دشمن به سختی انجام گرفته و یا با تأخیر انجام پذیرد.

• پوشش

  پوشش، پنهان سازی و حفاظت تأسیسات، تجهیزات و نیروی انسانی در برابر دید و تیر دشمن می ‌ باشد.

•  فریب

  کلیه اقدامات طراحی شده حیله گرانه ای است که موجب گمراهی و غفلت دشمن در نیل به اطلاعات و محاسبه و برآورد صحیح از توان کمی و کیفی طرف مقابل گردد.

• پراکندگی

  گسترش، باز و پخش نمودن و تمرکز زدایی نیروها، تجهیزات، تأسیسات یا فعالیت‌های خودی، به منظور تقلیل آسیب‌پذیری آن ها در مقابل تهدیدات، به طوری که مجموعه ای از آن ها هدف واحدی را تشکیل ندهند.

• تفرق و جابه‌جایی:

  جداسازی و جابه‌جایی تجهیزات حساس و ارزشمند قابل حمل از یک نقطه به نقطه دیگر جهت کاهش شناسایی و آسیب‌پذیری این اهداف می‌باشد.

• استحکامات

  ایجاد هرگونه حفاظ که در مقابل اصابت مستقیم بمب، راکت، موشک، گلوله، توپخانه، خمپاره و یا ترکش آن ها مقاومت نموده، مانع صدمه رسیدن به نفرات و یا تجهیزات گردد.

• اعلام خبر

آگاهی و هشدار به نیروهای خودی مبنی بر این که عملیات تعرضی دشمن نزدیک می باشد، این هشدار که برای آماده شدن است ممکن است چند دقیقه، چند ساعت، چند روز و یا زمانی طولانی‌تر از آغاز مخاصمات اعلام گردد. تجهیزات و وسائل اعلام خبر شامل رادار، دیده بانی بصری، آژیر، پیام ها و آگهی های هشدار دهنده از طریق وسایل مختلف از جمله رسانه های گروهی می باشد.

3 ) پدافند عامل سایبری

پدافند عامل سایبری یعنی توانایی تشخیص، کشف، تحلیل و کاهش تهدیدات و آسیب‌پذیری‌ها. در واقع این نوع دفاع مجموعه اقداماتی برای دفاع از سامانه‌ها و شبکه‌ها است. اقداماتی برای تکمیل رزمایش‌ها با رویکردهای جدید.

4 ) پدافند غیرعامل سایبری

پدافند غیرعامل سایبری، از نرم‌افزارها، حسگرها و جمع‌آوری اطلاعات برای تشخیص و توقف بدافزارها  قبل از وقوع حمله استفاده می‌شود.

5 ) پدافند هوشمند

برای مقابله با این تهدید جدی یعنی جنگ هوشمند بایستی با اجرای پروژه های پدافند غیرعامل به عنوان یک راهکار مناسب و مکمل پدافند عامل؛ آسیب‌پذیری ها را کاهش داده و پایداری ملی را تقویت کرد که:

• استفاده از ایده های نوین
• استفاده از فناوری‌های و محصولات  بــومی و داخلی 
• آموزش و فرهنگ سازی عمـومی
• از مدار خارج نکردن سیستم‌های سنتی

چهار راهکار اجرایی مهم جهت تحقق اهداف و اصول پدافند هوشمند است.

بنابراین برابر نظریه ” 5 حلقه واردن[37] ” که معتقد است حلقه اول برای شکست دادن و تغییر یک نظام سیاسی تضعیف رهبری جامعه است که به مثابه مغز بدن می‌باشد و در صورت عدم موفقیت در حلقه اول ؛ جلوگیری از تولید محصولات کلیدی و مختل نمودن شبکه توزیع مانند سوخت و انرژی از اولویت دوم برخوردار است. لذا نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، مخازن سوخت، انبارهای مواد غذایی و دارویی (چون سیلو و …) ، شبکه آبرسانی  و… به منزله سیستم گوارش و گردش خون جامعه است که در صورت نبود و یا اختلال آنها باعث ایجاد نارضایتی شدید در جامعه و اقشار مردم خواهد شد.

با توجه به اینکه در این چند سال اخیر دشمن به هدف حلقه اول خود نرسیده است مسلماً در این سالها به سمت حلقه دوم رفته است تا با اختلال و یا توقف این گردش خون در کشور باعث رسیدن به مقاصد خود یعنی براندازی شود از اینرو توجه به  انرژی  که به مثابه گردش خون در کشور است و از طرفی هم یکی از محورهای اساسی پدافند غیر عامل می باشد؛ از ضرورت های جامعه و کشور می باشد که باید به آن توجه نمود. هوشمندسازی صنایع و اماکن و تجهیزات و تاسیسات از طریق محصولات بومی و داخلی؛ قدم اول برای مدیریت و کنترل مصرف و بهینه سازی انرژی و راهکار اجــرایی جهت تحقق اهــداف پدافند غیر عامل هوشمند است اما باید به دنبال ایده های نوین بود تا با جایگزین نمودن آن بتوان زیرساخت و ساختاری پدافند هوشمند داشت.

 

11- نتیجه گیری:

در چند دهه اخیر؛  فناوری مدرن بر موقعیت و عملکرد بسیاری از جوامع، سازمانها و افراد اثرات قابل ملاحظه‌ای گذاشته و به موازات آن پیشرفت‌های شگرفی در این زمینه بوجود آمده كه سرنوشت آنها هر روز بیش از گذشته به این فناوری مدرن گره خورده است. بدیهی است با توجه به این واقعیت باید گفت که فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)  و بستر گردش آن یکی از عوامل مهم محیطی حال حاضر به شمار می آید که عملکرد و سرنوشت جوامع، سازمانها و افراد به انجام درست آنها بستگي دارد. لذا استفاده از فناوری های مدرن و هوشمند جهت حصول اطمینان بیشتر از سرمایه‌گذاری و کاهش خطر (ریسک) از جمله دلایل بسیار مهم برای بکاری این ابزار می‌باشد. یکی از دغدغه‌ بسیار مهم سازمان‌های بیمه ایی و امنیتی ( مانند پلیس ) و ایمنی ( مانند آتش نشانی )؛ تشخیص مخاطرات ( ریسک ) و تخمین میزان آن است و بدليل اينكه تشخيص ريسك كاري دشوار است معمولاً تشخيص بوسيله ارزيابي فيزيكي صورت مي گيرد براي مثال بيمه بدنه خودرو از طريق بازديد ظاهر و فيزيكي صورت مي پذيرد و از طريق برگه هاي از پيش تعيين شده حق بيمه آن را برآورد مي‌كنند که نمی تواند معیار کاملا دقیقی باشد. براي مثال يك خودرو كه دزدگير دارد با خودرويي كه دزدگير بهتري دارد قابل تشخيص نمي باشد و نمي توان وزن دهي مناسبی را كرد و يا خورويي كه صافكاري بدنه كرده با خودرويي كه صافكاري داشته اما تصادفي شديد بوده را باز نمي توان تشخيص کامل و درستي داد . لذا تشخيص و میزان خطر(ريسك)  و مسئوليت پذيري از طريق عوامل انساني چندان قابل اعتماد نمی باشد.

یکی از پیشنهادات ما برای تشخیص و تخمین ریسک و مسئولیت پذیری؛ استفاده از استاندارد ستاره دار نمودن وسایل ، تجهیزات و اماکن و … می باشد یعنی سازمانهای بیمه و یا تامینی چون پلیس با برچسب دار ستاره ای می‌توانند تشخیص و تخمین ریسک را بدهند و برابر این میزان می توانند میزان تخمین ریسک انجام دهند و آنوقت قادر خواهند بود تصمیم به سرمایه گذاری بیمه ایی و یا پذیرش مسئولیت تامینی و ایمنی نماید. راهکار آن اینست که پلیس و یا سازمان بیمه و … با یک ارزیابی اولیه برابر “دستورالعمل برچسب ستاره ایی” می‌توانند میزان ستاره دار بودن وسیله و یا ساختمان و غیره را بدست آورند و بدانند آیا حداقل میزان ستاره را دارد و یا خیر؟!. سپس به بیمه شونده و یا درخواست کننده تامین ایمنی و تامینی اعلام دارند به دلیل نداشتن حداقل ستاره ( برای مثال 3 ستاره از 5 ستاره ) درخواست کننده نمی تواند از خدمات تامینی و یا ایمنی و یا بیمه ایی استفاده نماید مگر آنگه حداقل میزان ستاره را داشته باشد. همچنین این سازمان‌ها می توانند میزان هزینه خدمات بیمه ایی و یا تامینی و ایمنی را دقیق‌تر تخمین بزنند.

مثال امنیتی:

معمولا اصناف برابر سرمایه خود از پلیس خدمات امنیتی مانند جلوگیری از سرقت و یا اقدام به موقع پس از سرقت را مطالبه دارند و پلیس نیز برابر مسئولیت ذاتی خود باید این خدمات را تامین نماید. برای مثال طلافروش(1) که فقط اکتفا به دوربین و دزدگیر نموده با طلافروش(2) که به سنسورهای حساس نیز خود را مجهز نموده است با یکدیگر تفاوت خدمات تامینی دارند چرا که میزان ریسک طلافروش(1) بیشتر از طلافروش(2) می‌باشد و پلیس ضمن اینکه می تواند به طلافروش(1) هشدار بدهد تا امنیت خود را بالا ببرد از طرفی می تواند مراکز پرخطر خود را بدست آورد تا با برنامه بهتری مدیریت کاهش ریسک را انجام دهد.

مثال بیمه ایی:

سازمان بیمه معمولا ساختمان و یا اماکن را تحت پوشش بیمه مانند آتش سوزی خویش قرار می دهند ولیکن بدلیل عدم تشخیص میزان ریسک از نظر احتمال آتش سوزی، میزان وجه پرداختی خسارت از میزان دریافت هزینه بیمه ایی خیلی بیشتر می‌باشد و برابر اعلام شرکت‌های بیمه ، بیشترین خسارتی که پرداخت می نمایند در بیمه آتش سوزی می باشد. لذا اگر بیمه گر قبل از بیمه نمودن از میزان ستاره دار بودن ساختمان و … آگاه باشد می تواند هم میزان ریسک بیمه‌ایی خود را بدست آورد و هم می تواند میزان وجه دریافتی از بیمه گذار را بدست آورد. برای مثال ساختمانی که حداقل 2 ستاره دارد و با ساختمانی که 3 ستاره دارد برای بیمه گر هم میزان ریسک و هم میزان سرمایه گذاری را مشخص می کند.

مثال ایمنی:

وقتی ساختمان‌ها و … مجهز به برچسب ستاره دار شدند برای سازمان‌هایی چون آتش‌نشانی باعث سهولت خدمات رسانی می نمایند چرا که از طرفی مراکز پر خطر را تشخیص می‌دهند و از طرفی در ساختمان‌هایی که هوشمند شده‌اند می توانند راه های ورود و خروج و همچنین کانون آتش را به سرعت تشخیص دهند و بدین وسیله از گسترش آتش و خسارت جلوگیری نمایند. برای مثال اگر ساختمان‌هایی چون پلاسکو مجهز به سنسورهای هوشمند بودند ضمن اینکه می توانستند انشعاب‌های اصلی گاز و برق و … را به سرعت قطع نمایند. می توانستند از طریق دستگاه مرکزی خود به آتش نشان‌ها نیز اعلام نمایند که کانون آتش کجا است و همین امر باعث کاهش شدید خسارت و پیشگیری از گسترش آتش می شد.  ضمن اینکه راه های ورود و خروج را نیز می‌توانستند به سرعت شناسایی نمایند.

بنابراین یکی از بهترین راهکار ها برای تشخیص و تخمین ریسک و مسئولیت پذیری؛ استفاده از استاندارد ستاره دار نمودن وسایل ، تجهیزات و اماکن و … می باشد. یعنی سازمان‌های بیمه و یا انتظامی چون پلیس با برچسب ستاره ای می‌توانند تشخیص و تخمین ریسک را بدهند و آنوقت قادر خواهند بود تصمیم به سرمایه گذاری بیمه ایی و یا پذیرش مسئولیت امنیتی و ایمنی نمایند. برای این کار لازم است تا پلیس و یا سازمان بیمه و … با یک ارزیابی اولیه برابر “دستورالعمل برچسب ستاره‌ایی” میزان ریسک وسیله و یا ساختمان ، تجهیزات و غیره را بدست آورند تا اگر حداقل میزان ستاره را نداشتند به بیمه شونده و یا درخواست کننده تامین ایمنی و امنیتی اعلام دارند به دلیل نداشتن حداقل ستاره (برای مثال 3 ستاره از 5 ستاره ) درخواست کننده نمی‌تواند از خدمات امنیتی و یا ایمنی و یا بیمه ایی استفاده نماید مگر آنکه حداقل میزان ستاره را دارا  باشند. لذا سازمان‌های بیمه ایی و امنیتی و ایمنی می‌تواند با صدور ارزیابی اولیه ستاره ایی اماکن و تاسیسات و تجهیزات ؛ میزان ریسک را تشخیص و تخمین زنند و برابر این ارزیابی به درخواست کننده خدمات بیمه‌ایی و امنیتی و ایمنی پیشنهاد دهند. از اینرو با هوشمندسازی ساختمان، تاسیسات و … می‌توان ضمن کاهش ریسک سرمایه اعتباری و مالی شرکت‌های بیمه‌گر، باعث افزایش ضریب اطمینان امنیتی و ایمنی درخواست کننده نیز شود. از سوی دیگر باعث بالابردن پایداری و ثبات خدمات امنیتی و ایمنی نیز می‌شود. سازمان‌های بیمه ایی و امنیتی و ایمنی می تواند با صدور دستورالعملی به ارزیابی اولیه ستاره ایی اماکن و تاسیسات و تجهیزات اقدام نمایند و برابر این ارزیابی به درخواست کننده خدمات بیمه ایی و امنیتی و ایمنی پیشنهاد دهند تا ساختمان و اماکن و … خود را هوشمند سازند که این امر ضمن کاهش ریسک باعث افزایش ضریب اطمینان امنیتی و ایمنی نیز خواهد شد.

لذا بهتر است برای تشخیص و تخمین ریسک و مسئولیت پذیری ؛ از استاندارد ستاره دار نمودن وسایل ، تجهیزات و اماکن و … استفاده شود که برای این کار لازم است تا شرکتهای تامین کننده انرژی مانند گاز و آب و برق و … با استفاده از یک دستگاه ارزیاب هوشمند، یک ارزیابی اولیه برابر “دستورالعمل برچسب ستاره‌ایی”  انجام دهند تا میزان مصرف انرژی تجهیزات و یا ساختمان و غیره را بدست آورند تا اگر این اماکن و تجهیزات و تاسیسات و … حداقل میزان ستاره را نداشتند به صاحبان و مالکان ساختمان و اماکن و … اعلام دارند به دلیل نداشتن حداقل ستاره ( برای مثال 3 ستاره از 5 ستاره ) شامل جریمه مصرف بیش از حد انرژی، یا کاهش ایمنی و غیره شده اند مگر آنکه حداقل میزان ستاره را دارا  باشند. از اینرو سازمان‌ها و شرکت‌ها گاز و آب و برق و دیگر سازمان‌های ایمنی و امنیتی می‌تواند با صدور ارزیابی اولیه ستاره ایی اماکن و تاسیسات و تجهیزات ؛ میزان مصرف انرژی و یا کاهش ایمنی و امنیتی را تشخیص و تخمین زنند و برابر این ارزیابی برای اماکن و تجهیزات برچسب ستاره دار بیمه‌ای/ ایمنی/ امنیتی/ انرژی صادر نمایند. بنابراین یک مکان یا تجهیزات و غیره  با داشتن چهار برچسب فوق می تواند سطح مخاطره (ریسک) آن تخمین زده شود تا بتوان مدیریت هوشمندتری برای خدمات ارائه نمود.

منابع:
کتاب اعتبار دیجیتالی و انرژی صفر و یک ، حسن دولت آبادی (امیررها) ، انتشارات طاهری، سال 1400
کتاب مدیریت هوشمندانه همه چیز (1) ، حسن دولت آبادی(امیررها) ، انتشارات آیات اشراق ، سال 1400
تحول دیجیتال، جورج وسترمن، اندرومکافی،دیدیه بنه، ترجمه: مهدی شامی زنجانی، شادی ایراندوست، انتشارات نص، سال ۱۳۹۶
ماتریس دیجیتال، ونکات ونکاترامان، ترجمه: مهدی شامی زنجانی، مصطفی بازیار، انتشارات هورمزد، ۱۳۹۸
رضائی، تیمور(1393)، اولویت بندی و ارزیابی شاخص های حکمرانی خوب شهری در شهرهای مقصد گردشگری، پايان نامه كارشناسي ارشد ، مدیریت اجرایی ،دانشگاه مازندران
کتاب درآمدی بر حکمرانی فضای مجازی نویسنده: سیدابولحسن فیروزآبادی انتشارات دانشگاه امام صادق(ع) ، سال 1399
کتاب قاره ششم – سرزمین دیجیتالی ، نویسندگان : حسن دولت آبادی(امیررها) ، عاطفه السادات موسوی، سارا دولت آبادی ، انتشارات آیت اشراق ، سال 1401 و سال 1403

---

[1] – Internet of Things   (IoT)

[2] -Building Management System (BMS)

[3] -Internet of Everything ( IoE)

[4] – Information Technology ( IT)

[5] -make smart

[6] -Scada

[7] – Intelligent management of everything (IMoE)

[8] – Artificial intelligence

[9] – Human intelligence

[10] -Make Smart

[11] – Automation

[12] – Smart

[13] – Smart technology

[14] – Building Management System(BMS)

[15] – Building automation system

[16] – Building Management System(BMS)

[17] – Heating ,Ventilation, Air Conditioning

[18]  – مقدمه – روشهای نوین در سیستم های سرمایشی و گرمایشی – ایمان الیاسیان و حسین میسمی

[19] – مقدمه – روشهای نوین در سیستم های سرمایشی و گرمایشی – ایمان الیاسیان و حسین میسمی

[20]  – جدول مقایسه میزان انرژی – تخمین صحیح تجهیزات- روشهای نوین در سیستم های سرمایشی و گرمایشی – ایمان الیاسیان و حسین میسمی

[21] –  استاندارسازی شرایط محیط بیرون- روشهای نوین در سیستم های سرمایشی و گرمایشی – ایمان الیاسیان و حسین میسمی

[22] – استفاده از سیستم های نوین گرمایشی و سرمایشی- روشهای نوین در سیستم های سرمایشی و گرمایشی – ایمان الیاسیان و حسین میسمی

[23] – سیستم گرمایش مرکزی- روشهای نوین در سیستم های سرمایشی و گرمایشی – ایمان الیاسیان و حسین میسمی

[24] – Step by Step

[25] – همایش‌های سالانه Symposium/ ITxpo  در اکتبر سال ۲۰۱۵ در اورلاندو ایالت فلوریدا

[26] – Information of Every

[27] – Advanced Machine Learnin

[28] – پژوهشنامه جغرافیایی – مراکز تهدید پذیر استان و ملاحظات پدافند غیرعامل با رویکرد نظریه 5 حلقه واردن – ص 154 – کیومرث ملکی و دیگران

[29] – Hard ​​warfare

[30] – Half Hard ​​warfare

[31] – Soft ​​warfare

[32]– Cyber ​​warfare

[33] – Smart ​​warfare

[34]– Data Mining

[35] – Active Defense

[36] – Possive Defense

[37] –  پژوهشنامه جغرافیایی – مراکز تهدید پذیر استان و ملاحظات پدافند غیرعامل با رویکرد نظریه 5 حلقه واردن – ص 154 – کیومرث ملکی و دیگران